Als de aarde vuur spuugt... vulkanen

Als een vulkaan uitbarst, spuugt hij heet, vloeibaar gesteente. Waar komt deze lava vandaan en waarom zijn er überhaupt vulkanen op aarde?

Supervulkaan

Als het in Yellowstone Nationalpark in Amerika zou kraken, horen we dat zelfs hier nog. Dan is namelijk de Yellowstone-Super-vulkaan uitgebarsten. Zijn kraterdeksel is 70 km. lang en 30 km. breed, groter als bijv. Berlijn. De supervulkaan in Yellowstone Nationalpark barst iedere 600.000 jaar uit, dat is door wetenschappers berekend. Best wel geruststellend dus. Echter, die 600.000 jaar sinds de laatste uitbarsting zijn allang voorbij. De supervulkaan heeft zich verslapen en niemand weet, of en wanneer hij weer 'wakker wordt'. Zijn er dan slapende bergen en waarom spugen ze vuur?

Als stenen smelten

Ongeveer 6000 km. onder ons ligt het middelpunt van de aarde. Daar heerst een temperatuur van 6000 graden Celsius, dus daar smelt iedere steen. En toch heeft de aardkern geen vaste vorm. Dat ligt aan de enorme druk die er op rust en die kern sterk samenperst. De temperatuur neemt naar buiten, naar de aardkorst, namelijk alleen maar af. Echter is het heet genoeg om ervoor te zorgen dat het gesteente vloeibaar is. Dit vloeibare gesteente komt naar boven, koelt af, gaat weer naar benden en wordt weer verhit. Een voortdurend op en neer gaan dus.

Is de aarde niet dicht?

Het hete gloeiende gesteente heet magma. De plaatsen, waar het zich ophoudt, heten magmakamers. Deze dampende kamers bevinden zich ongeveer 100 km. onder onze voeten. Als de druk in zo'n kamer te groot wordt, zoekt het magma een andere weg naar boven. Als het een dunne plek in de aardkorst vindt, kan het doorbreken naar de oppervlakte. Een vulkaan ontstaat!

Normaal gesproken is de aardkorst 20 tot 70 km. dik. Het bestaat uit de zeebodem en het land, waarop wij leven. Als deze aardkorst dicht zou zijn, zouden er maar weinig vulkanen in de wereld zijn. Maar de aardkorst is niet dicht, ze bestaat niet uit één stuk, maar uit meerdere platen, die aan elkaar grenzen.

Deze platen zwemmen als een soort vlotten op de vloeibare aardmantel. Ze stoten en schuren tegen elkaar, worden moerassig en er ontstaan scheuren: de aardoppervlakte is 'lek'. Precies op die plaatsen ontstaan de meeste vulkanen, want hier kan het magma makkelijk aan de oppervlakte opborrelen.

De vulkaan de Etna op het Italiaanse eiland Sicilië is precies op die manier ontstaan. Daar drijven de Euraziatische en Afrikaanse platen tegen elkaar. Pas vier jaar geleden was er de vreselijkste uitbarsting in Europa sinds 100 jaar. Lavafonteinen schoten tot zo'n 300 meter hoogte lava in de lucht. Een enorme asregen viel neer op de steden en dorpen in de buurt van die vulkaan.

Bergen in de zee

Vulkanen ontstaan niet alleen op het vasteland. Door de wereldzeeën vormt zich een reusachtig onderwatergebergte, de middelatlantische plekken. Op deze punten is een reusachtige spleet, die tot zo'n 50 km. breed is. In deze kloven barsten vulkanen aan de lopende band uit. De lava stroomt er maar langzaam uit, door de hoge waterdruk. De oceaanbodem groeit zo ieder jaar een centimeter. De hoogste top op deze middelatlantische plaatsen vinden we toch aan het wateroppervlak: IJsland! IJsland groeit ieder zo'n twee centimeter. De mensen daar gebruiken de hitte uit de aarde voor hun warmwatervoorziening en als vloerverwarming.

Sommige vulkanen ontstaan door de zogenaamde 'hot spots'. Daarbij 'ponst' de opstijgende magma als een naaimachine gaten in de daar boven gelegen contintentale platen. De meest beroemde Hot Spots zijn de Hawaiiaanse eilanden. Daar spugen momenteel drie vulkanen iedere keer weer gloeiende lava uit.

De grootste vulkaanuitbarsting van de laatste 100 jaar was de uitbarsting van de Mount St. Helens in de USA. Op 18 mei 1980 barstte de vulkaan zo hevig uit, dat de complete bergtop gespleten werd. Miljoenen tonnen as begroeven bossen op grote afstand van de berg. 22 Kilometer hoog werd de as de lucht in geslingerd.

Voorkomen kunnen we de vulkaanuitbarstingen niet. Vulkanologen proberen wel vulkaanuitbarstingen voortijdig te herkennen, zodat de mensen zich in veiligheid kunnen brengen. Hopelijk zijn ze vroeg genoeg, als de supervulkaan in Yellowstone Park wakker wordt...