De explosieve uitbarsting van de vulkaan Krakatau

De luidste explosie uit de geschiedenis, te horen op meer dan 4800 kilometer afstand. Dat is wat de vulkaan Krakatau voortbracht bij de beroemde uitbarsting van 27 augustus 1883. Deze uitbarsting was een van de meest verwoestende uit de geschreven geschiedenis. Het had grote invloed op Indonesië, waar de vulkaan zich bevindt. Maar ook buiten Indonesië had het gevolgen. Het wereldwijde klimaat is er jarenlang door beïnvloed geweest. De uitbarsting kostte naar schatting aan 36000 mensen het leven.

Krakatau

Het eiland Krakatau lag op 40 kilometer ten westen van Java in de straat van Sunda, in het huidige Indonesië. Op het eiland lagen drie vulkanen, de Danan, de Rakata en de Perwubatan. In de volksmond stonden ze bekend onder de naam van het eiland: Krakatau. De drie vulkanen waren al meer dan 200 jaar inactief op het moment van de uitbarsting.

De uitbarsting

In de jaren voor de eruptie waren er een serie aardbevingen die misschien te maken hadden met de latere uitbarsting. Java en Sumatra werden door een aantal aardbevingen getroffen in 1878. Noord Australië was twee jaar later aan de beurt, ook met een serie aardbevingen. In 1880 en begin 1883 waren er weer aardbevingen in Java. De eerste uitbarstingen begonnen op 20 mei. Het was de Perbuwatan die as en rook begon uit te braken. Drie maanden lang spuwde de vulkaan materiaal uit, waarna op 11 augustus de drie vulkanen gezamenlijk tot uitbarsting kwamen. De bodem trilde van de vulkanische activiteit en op de naburige eilanden braken ruiten.

De uitbarsting begon vanaf 24 augustus steeds heftiger te worden. De kolom rook en as was van kilometers ver te zien. Op 26 augustus reikte de uitgestoten kolom tot 36 kilometer hoog in de atmosfeer. Voor de bevolking op Java en Sumatra begon gevaar te dreigen door de door de vulkaan uitgestoten stoffen. De vulkaan bereikte nu z’n kritieke fase. De grote klap kwam op 27 augustus. Er waren die dag vier uitbarstingen, om 5.30 uur, 6.43 uur, 8.20 uur en 10.02 uur. De laatste uitbarsting van 10.02 uur was de finale klap. Er waren scheuren ontstaan in de vulkanen, waarzeewater door naar binnen drong. Dit water kwam in de magmakamer terecht. Hierdoor ontstond een enorme explosie die op meer dan 4800 kilometer afstand te horen was. Zelf op Sri Lanka en in het oosten van Australië was de ontploffing te horen. Sommigen geloven dat dit het meest intense geluid was dat ooit op aarde is gehoord. De geluidsgolven waren zo krachtig dat ze 7 maal de wereld rond gingen.
De explosie zorgde voor een enorme verwoesting. Twee derde van het eiland was verdwenen. Het was door de explosie de lucht in gevlogen. Binnen een straal van 80 kilometer kwamen rotsblokken en gloeiende stukken lava neer. Dit doodde enkele duizenden mensen. Nog veel meer mensen stierven door de verwoestende tsunami die ontstond door de ontploffing. Ruim 150 dorpen werden weggevaagd door golven die tot 40 meter hoog reikten. Dit kostte meer dan 30.000 mensen het leven. Het Nederlandse marinestoomschip ”Berouw” werd kilometers landinwaarts geslingerd door de enorme tsunami. De straat van Sunda was maanden lang onbevaarbaar voor schepen. De doorvaart werd belemmerd door massa’s puimsteen die op de zee dreven. Fragmenten van de vulkaan spoelden zelfs aan in Durban in Zuid Afrika.

Inmiddels is er op de plek van de oude vulkaan een nieuwe ontstaan. Deze vulkaan kwam in 1932 boven het wateroppervlak uit. Het is een zeer actieve vulkaan die regelmatig as en zwavel uitspuwt. De lokale bevolking noemt deze nieuwe vulkaan “Anak Krakatau”, wat “kind van Krakatau” betekent. De vulkaan groeit volgens experts met gemiddeld 13 centimeter per week.

Gevolgen voor de rest van de wereld

De uitbarsting van Krakatau had een duidelijk waarneembare impact op het wereldwijde klimaat. Door de uitgestoten gassen (zwaveldioxide), die tot in de stratosfeer doordrongen, werd een deel van het zonlicht, gedurende meer dan drie jaar, tegengehouden. De gemiddelde temperatuur op aarde was gedurende de 3 jaar na de eruptie aanzienlijk lager. Het eerste jaar na de uitbarsting was het zelfs 1,2 graden Celsius lager dan normaal.
In de drie jaren na de uitbarsting werden er vreemde verschijnselen waargenomen in de atmosfeer, zoals zonnekringen, oranje zonsopkomsten en zonsondergangen in vreemde kleuren.