Het placebo-effect, een medische controverse

Het placebo-effect, een medische controverse De term placebo is afkomstig uit het Latijn en betekent letterlijk “ik zal behagen”. We kunnen hieruit afleiden dat een placebo een middel is om patiënten te behagen maar er zijn heel wat andere definities die toegeschreven kunnen worden aan deze term. De meest bekende betekenis is ongetwijfeld die van geneesmiddel zonder werkzame bestanddelen maar daarnaast staat een placebo ook voor een gevoel van welbehagen dat wordt gecreëerd door het vertrouwen in een bepaalde behandeling. We spreken in dit geval van het placebo-effect.

Het placebo-effect

Er is een groot verschil tussen de termen placebo en placebo-effect. Placebo omschrijft de behandeling terwijl het placebo-effect net staat voor het verwachte resultaat van deze behandeling. Het is niet te voorspellen of er effectief een effect zal optreden en of dit al dan niet gunstig zal zijn.

Wetenschappers beschouwen het placebo-effect als een ongewenste uitkomst van een klinisch experiment. Dit komt doordat elk experiment met nieuwe medicatie of behandelingen kan leiden tot een placebo-effect hoewel onderzoekers de resultaten van het experiment liever niet beïnvloedt zien door onverwachtse effecten die niet rechtstreeks worden veroorzaakt door de onderzochte behandeling.

Hoewel de wetenschap het bestaan van het placebo-effect reeds erkent sinds vele jaren is er echter weinig research uitgevoerd als het gaat over klinische studies. Aanvankelijk werd het genegeerd, vervolgens gestuurd om uiteindelijk toch als volwaardige studie erkent te worden.

Gebruik van het placebo-effect

Kracht van het geneesmiddel

Sommige studies hebben aangetoond dat het placebo-effect ongeveer vijftig procent behoudt van het verwachte effect van het actieve geneesmiddel. Met andere woorden, als een geneesmiddel negentig procent van de pijn zou verzachten, maar de patiënt neemt een placebo zonder dit zelf te beseffen, zal dit resulteren in een vermindering van de pijn met ongeveer 45%. Hieruit kunnen we opmaken dat de kracht van het placebo-effect afhangt van de kracht van het geneesmiddel.

Kost van het geneesmiddel

Een andere studie uit 2015 heeft dan weer aangetoond dat ook de kost van het geneesmiddel invloed heeft op de uitwerking ervan. Zo zal een duur geneesmiddel resulteren in een meer uitgesproken effect dan een goedkoper geneesmiddel. Belangrijk om weten is dat beide geneesmiddelen uit deze studie placebo’s waren.

Kleur van het geneesmiddel

Ook de kleur van het geneesmiddel speelt een rol. De opvatting van kleur is heel persoonlijk en verschilt van persoon tot persoon. Dit is de reden waarom fabrikanten verschillende kleuren gebruiken voor verschillende geneesmiddelen. Zo zal een kalmeringspil een veel zachtere tint hebben dan antibiotica. Deze laatste moet immers het gevecht aangaan met de bacteriën.

Arts-patiëntrelatie

De relatie tussen arts en patiënt is reeds bekend als een belangrijke factor die kan bepalen hoe de patiënt zal reageren op een bepaald geneesmiddel. Hoewel hier niet echt onderzoek naar is gedaan wordt algemeen aangenomen dat een aantal factoren aan de basis liggen van dit fenomeen namelijk de houding, het verwachtingspatroon en de overtuigingskracht. Ook de omgeving waarin de patiënt vertoeft (ziekenhuis, thuis) kan een belangrijke rol spelen.

Controverse

Er bestaat een grote controverse over het gebruik van placebo’s en zijn effecten. Langs de ene kant zijn er potentieel grote voordelen verbonden wanneer mensen dergelijke placebo’s toegediend krijgen, maar langs de andere kant heerst het gevoel dat heel dit gebeuren gebaseerd is op een leugen.

Door zijn bewezen positieve werking vinden veel mensen dat het toch moet kunnen maar dan rijst de vraag of dit allemaal wel ethisch verantwoord is. Tenslotte wordt de patiënt bewust misleidt. Door zijn onmiskenbare voordelen zou deze misleiding toch gerechtvaardigd kunnen worden of met andere woorden: “Het doel heiligt de middelen”.

We kunnen dit echter ook vanuit een andere ooghoek bekijken. In plaats van het woord misleiding te gebruiken kunnen we ook stellen dat de arts die behandeling heeft gekozen waarmee de patiënt het best geholpen is. In dit geval kunnen we dan toch moeilijk spreken van bedrog en leugens? Tegenwoordig is dit helaas ook niet aanvaardbaar daar patiënten verwachten dat ze volledig geïnformeerd zullen worden over hun behandeling.

Het is toch mogelijk om als arts volledig open kaart te spelen als het aankomt op het gebruik van placebo’s. Zoals reeds vermeld werd een placebo toegediend aan patiënten tijdens klinische experimenten waarbij de patiënt vooraf volledig geïnformeerd werd. De patiënt wist dus dat hij mogelijk een placebo toegediend zou krijgen maar verbazend genoeg werd er toch een placebo-effect vastgesteld.

Nosebo-effect

Het verwachte resultaat van een placebo-effect wordt niet altijd bereikt of is niet altijd positief. Dit kan zich voordoen wanneer de patiënt de verklaring van een klacht niet accepteert of wanneer negatieve verwachtingen worden geschept ten gevolge van een ongunstige diagnose. Dit fenomeen is de tegenhanger van een positief verwachtingseffect en wordt het nocebo-effect genoemd.

Het komt soms voor dat mensen zodanig overtuigd zijn dat ze lijden aan een bepaalde ziekte, dat ze effectief ziek worden. De patiënt verwacht een negatieve uitkomst welke effectief uitkomt. Een vrij extreem voorbeeld: als een patiënt verwacht te sterven tijdens een operatie en effectief sterft, maar niet ten gevolge van de operatie, kunnen we dit zien als een nocebo-effect. Het komt er op neer dat een patiënt negatief is ingesteld zonder dat zijn negativiteit gericht is op een bepaalde uitkomst.

Het is belangrijk dat we onderscheid maken tussen een negatief placebo-neveneffect en een nocebo-effect. Een placebo kan een negatief neveneffect veroorzaken, zelfs wanneer er genezing wordt verwacht, terwijl een nocebo-effect het resultaat is wanneer iemand effectief verwacht ziek te worden.
© 2015 - 2024 Robin990, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Het placebo- en nocebo-effectVeel mensen hebben in het dagelijks leven te maken met het placebo-effect en het nocebo-effect. Hierbij is het placebo-e…
Het nocebo-effect, jezelf ziek denkenHet nocebo-effect, jezelf ziek denkenIedereen kent de term placebo, een nep medicijn of behandeling die meestal wordt gebruikt als controle tijdens medisch o…
Placebo: beter dankzij nepmedicijnPlacebo: beter dankzij nepmedicijnJe wordt gefopt waar je bijstaat. De arts die je een placebo voorschrijft. Dit weet je natuurlijk niet en je slikt braaf…

Virussen verstopt in je DNAVirussen verstopt in je DNAVirussen zijn al jaar en dag bekend en teisteren de mens. Iedereen heeft wel eens influenza (griep) gehad. Maar wist je…
Pernicieuze anemie door de eeuwen heenPernicieuze anemie door de eeuwen heenDe klinische symptomen van pernicieuze anemie lijken in het beginstadium op andere vormen van bloedarmoede. In een later…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Jarmoluk, Pixabay
  • http://www.optimalegezondheid.com/het-placebo-effect-verklaard/
  • http://gebu.artsennet.nl/Archief/Tijdschriftartikel/Placebos-en-placeboeffecten.htm
  • https://allabouttheplaceboeffect.wordpress.com/the-controversy/
Robin990 (260 artikelen)
Gepubliceerd: 30-07-2015
Rubriek: Wetenschap
Subrubriek: Onderzoek
Bronnen en referenties: 4
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.