Het recht: regeringsstelsels

Vroeger werd er uitsluitend onderscheid gemaakt tussen een monarchie, waar een koning aan het hoofd stond, en een republiek, waar een president werd gekozen. Tegenwoordig vervult de koning slechts nog een ceremoniële functie. Maar welke regeringsstelsels kennen we tegenwoordig nog? Dit artikel geeft uitleg.

Parlementair stelsel

In Nederland kennen we het parlementair stelsel. Dit stelsel heeft de volgende kenmerken:

• Gekozen parlement
• Gematigde machtenscheiding
• Vertrouwensregel (houdt in dat een minister of het kabinet als geheel moet aftreden als zij niet langer worden vertrouwd door een van de kamers van de Staten-Generaal)
• Mix tussen dualisme en monisme
• Wetgevende macht bij parlement en regering, uitvoerende macht bij regering

Er heerst een machtenevenwicht. Landen met dit stelsel kunnen zowel een monarchie als een republiek zijn. Bij dit stelsel wordt alleen het parlement democratisch gekozen. Wel moeten de regering en het parlement samen een beleid maken. Samenwerking is dus onmisbaar. De regering kan niet functioneren zonder het vertrouwen van het parlement. In Nederland kennen we het gematigd monisme. Dat wil zeggen dat de regering zowel een deel van de wetgevende als van de uitvoerende macht in handen heeft.

Presidentieel stelsel

Dit stelsel komt het vaakst voor. Dit stelsel heeft de volgende kenmerken:

• Gekozen president
• Dualisme (het bestuur bestuurt, de volksvertegenwoordigers controleren het bestuur)
• Machtenscheiding
• Checks and balances (controleren machtenscheiding)
• Wetgevende macht bij parlement, uitvoerende macht bij regering

De wetgevende en uitvoerende macht zijn gescheiden en worden beiden democratisch gekozen. Het presidentiële stelsel wordt ook wel congressioneel stelsel genoemd. De president is zowel staatshoofd als regeringsleider. De D66 is een Nederlandse partij die voorstander is om dit stelsel ook in Nederland in te voeren. Hierin vinden ze echter weinig steun.
Dit stelsel wordt onder andere in de VS gehanteerd. Het is moeilijk om een president tot aftreding te dwingen, er is onder andere twee-derde van het aantal stemmen in de Senaat nodig.

Conventioneel stelsel

Dit stelsel heeft de volgende kenmerken:

• Gekozen parlement
• Geen machtenscheiding
• Monistisch
• Wetgevende en uitvoerende macht bij parlement

Alle macht ligt in feite bij de volksvertegenwoordiging. Volkssoevereiniteit staat hierbij hoog in het vaandel. Landen met dit stelsel zijn vroeger vaak dictaturen geweest en zijn nu dus ook niet nog volledig democratisch. Het parlement beschikt over de wetgevende en de uitvoerende macht.