Collectieve acties en stakingen
In Nederland komen stakingen geregeld voor. Vaak is dit het gevolg van werknemers die ontevreden zijn. Wat zijn de regels wat betreft door betaling van het loon? Wat gebeurt er als je wel werkwillig bent maar niet kan werken? En wat voor soorten stakingen zijn er?
Collectieve acties
Collectieve acties zijn acties waarbij met behulp van machtsmiddelen zoals stakingen, geprobeerd wordt een bepaald doel te bereiken. Voor werknemers kan dit bijvoorbeeld een verbetering van arbeidsomstandigheden zijn. Tot op de dag van vandaag is het de wetgever niet gelukt hier een concrete wet voor op te stellen met betrekking tot het geoorloofde karakter van collectieve acties. Om een beter beeld van collectieve acties te krijgen zullen we eerst kijken naar de soorten collectieve acties.
Soorten collectieve acties
Staking
Wanneer arbeiders staken, verrichten ze geen werk. De werkgever heeft de wil dat er wel gewerkt moet worden, maar de werknemers negeren deze wil. Werknemers werken dus heel bewust niet. Bij de stakingen kan er ook nog onderscheid worden gemaakt tussen:
- Proteststaking
- Selectieve staking
- Zich uitbreidende staking
- Klassieke werkstaking
- Estafettestaking
Bij een proteststaking worden de werkzaamheden maar een kleine tijd neergelegd. Een proteststaking is meestal meer om een soort ‘statement’ te maken. Werknemers maken kenbaar dat ze het niet met de bestaande situatie eens zijn.
Bij selectieve staking wordt er speciaal gekozen om het centrale gedeelte van de onderneming stil te leggen. Naar verloop kan het bedrijf niet anders dan de andere processen ook stil te leggen. Deze tactiek wordt vaak gebruikt, omdat de wet ‘geen arbeid, geen loon’ (art. 7:627 BW) op deze manier wordt ontweken. De mensen die in het centrale punt staken worden gezien als stakers, en krijgen geen loon. De werknemers in de andere processen die niks anders kunnen dan hun werk stil te leggen worden wel uitbetaald.
Een zich uitbreidende staking is bij selectieve staking gelijk aan het feit dat eerst een bepaald bedrijfsproces wordt stilgezet. Het verschil is echter dat er later doelbewust andere processen worden stilgelegd. Dit wordt vaak toegepast als er afdelingen zijn die niet van elkaar afhankelijk zijn, en dus gewoon afzonderlijk kunnen opereren. Een uitbreidende staking is meestal het vervolg van een proteststaking. Dit kan zijn doordat er bijvoorbeeld niks is veranderd aan de situatie.
De klassieke staking is de meest voorkomende staking. Dit houdt in dat alle werknemers van een organisatie worden opgeroepen om het werk neer te leggen.
Als men de estafettestaking handhaaft, dan wordt eerst bij bijvoorbeeld onderneming X het werk stilgelegd. Na een tijd pakken de werknemers het werk weer op, maar wordt bij onderneming Y het bedrijf stilgelegd. Dit is handig als bijvoorbeeld de rechter onderneming X verbied te staken.
Stiptheids- en langzaamaanacties
Het verschil met stakingen bij stiptheids- en langzaamaanacties is dat de werkzaamheden niet worden stilgelegd. De werknemers werken wel, maar heel erg overdreven traag. Ondanks dat er wel wordt gewerkt, komt het hele bedrijfsproces wel in gevaar. Omdat de werknemers niet daadwerkelijk hun werk neerleggen, is er nog wel recht op uitbetaling van loon.
Bedrijfsbezetting
Bij bedrijfsbezetting wordt zoals het woord al zegt, alle of een deel van de productiemiddelen in bezet genomen om druk uit te oefenen op het management.
Soorten stakingen
Wanneer werknemers staken heeft dit meestal een bepaald doel. We kunnen vier doelen onderscheiden:
- Solidariteitsstaking
- Sympathiestaking
- Politieke staking
- Arbeidsvoorwaardenstaking
De reden van een solidariteitsstaking is heel simpel: je staakt omdat collega’s of mensen die je kent ook staken. Dit doet men om ondersteuning te bieden. Sympathiestaking lijkt hier ook op, mensen staken ter ondersteuning van een groep werknemers die zelf
niet staakt. Het doel van een politieke staking is de besluitvorming van een overheidsorgaan of regering te beïnvloeden. Bij een arbeidsvoorwaardenstaking wordt er gestaakt, zoals het woord al zegt, voor betere arbeidsvoorwaarden.
Juridisch
Als er wordt gekeken naar de juistheid van een staking wordt er vaak gekeken of het een wilde of georganiseerde staking was. Bij een georganiseerde staking is de staking van te voren gepland en bij een wilde staking is dit spontaan ontstaan. Wanneer is een staking nou terecht? Bij een georganiseerde staking zal de werknemer geen aansprakelijkheid hebben op loon als zij volgens de rechter een onrechtmatige daad hebben gepleegd. Daarnaast wordt er gekeken of het middel het doel ondersteund, dit wordt ook wel de doel-middeltoets genoemd. Dit betekent dat er niet om een kleine aanpassing moet worden gestaakt, maar dat ze echt voor een ingrijpende zaak moeten staken. Natuurlijk wordt er daarnaast nog een formele toetsing gevormd. Het mag logisch zijn, dat werknemers bij een klassieke staking geen loon zullen krijgen omdat zij geen arbeid hebben geleverd. Bij een wilde staking wordt er naar de omstandigheden gekeken. Bij een wilde staking zal de rechter dit beoordelen als wanprestatie, tenzij de werknemers niks anders konden dan het werk te staken. Oftewel, de situatie was zo dat ze niet verder konden werken. Onder normale omstandigheden kan bij wanprestatie een schadevergoeding, ontbinding of nakoming gevorderd worden. Echter is nakoming met een dwangsom niet toegestaan.
Werkwilligen
In de eerste instantie lijkt het logisch dat wanneer iemand niet werkt, hij geen loon krijgt. Dit ligt anders als je werkwillig bent maar niet kan werken omdat je collega’s staken. Art. 7:628 BW bepaalt dat de werknemer zijn aanspraak op loon behoudt als hij geen arbeid kan verrichten omdat de situatie hem dat onmogelijk maakt. Echter zijn hier ook weer voorwaarden aan verbonden. De Hoge Raad oordeelt met twee types. Type 1 is een georganiseerde werkstaking die betrekking heeft op de arbeidsvoorwaarden. Type 2 is een wilde staking die niet door iedereen wordt gevoerd, buiten het kader van de organisatie en zonder toestemming van de andere werknemers. Deze typen zijn dus eigenlijk elkaars uitersten. Bij een collectieve actie volgens type 1 heeft een werkwillige werknemer
geen recht op uitbetaling van loon. Bij een collectieve actie volgens type 2 heeft een werkwillige werknemers
wél recht op uitbetaling van loon als hij én werkwillig én als buitenstaander kan worden aangemerkt.