Vuurwerk: de regels en straffen bij vuurwerkdelicten

Welke straffen staan op het plegen van vuurwerkdelicten? Wat moet een particulier weten bij het kopen, afsteken en opslaan van vuurwerk? Vanaf welke leeftijd mag je bepaalde vuurwerkartikelen kopen? De regels rondom vuurwerk liggen her en der in de wet verspreid en zijn (hoe kan het anders) behoorlijk streng. Toezicht op het juiste gebruik is uiteraard hoog. Voor de gemiddelde consument kan het verwarrend zijn. Zonder het te beseffen kan iemand zomaar een vuurwerkdelict plegen. Een helder overzicht waarin de eisen aan vuurwerk voor de particulier staan, leeftijden en straffen in de vorm van vraag en antwoord neemt alle onduidelijkheid weg.

• Wat zijn de belangrijkste wetten en regelingen over vuurwerk voor de particulier?
• Hoe is de regeling consumenten- en theatervuurwerk opgebouwd (RACT)?
• Wat is consumentenvuurwerk?
• Ik ben 12 jaar oud. Welke vuurwerkartikelen mag ik kopen?
• Ik ben 16 jaar oud. Welke vuurwerkproducten mag ik kopen?
• Ik ben 18 jaar oud. Welke vuurwerkartikelen mag ik kopen?
• Wanneer mag ik categorie F1 vuurwerk kopen?
• Wanneer mag ik categorie F2 en F3 vuurwerk kopen?
• Wanneer mag ik categorie F1 vuurwerk afsteken?
• Wanneer mag ik categorie F2 en F3 vuurwerk afsteken?
• Hoeveel vuurwerk mag een persoon bij zich hebben (onder zich hebben)?
• Vuurwerk en het strafrecht: de regels en de straffen bij schending
• De richtlijn voor strafvordering vuurwerkdelicten van het Openbaar Ministerie (OM)
• Wat doet de belangenvereniging van de vuurwerkbranche (BPN)?
• Waar kan ik de opslag of handel in illegaal vuurwerk melden?

De Nederlandse wetgeving rondom het thema vuurwerk is de laatste jaren vanwege Europese Unie (EU) verplichtingen aangepast. Ernstige incidenten zoals de vuurwerkramp van Enschede zijn ook van invloed geweest en hebben de nodige aanpassingen gegeven. Dit alles heeft de wetgeving over vuurwerk ingewikkelder gemaakt en roept soms vragen op, vooral vanwege de opgelegde EU regelingen, die een andere systematiek hanteren. In eerste instantie benaderde de wetgever vuurwerk vanuit allerlei definities, zoals fop -of schertsvuurwerk. De wetgever moet nu in de plaats daarvan of soms daarnaast bijvoorbeeld werken met categorieën, leeftijdsgrenzen en certificeringseisen. Het oude systeem sluit helaas niet naadloos aan op de nieuwe systematiek. Daarnaast heeft het Openbaar Ministerie zijn beleid aangescherpt om te laten zien dat vuurwerk een serieuze zaak is. Een reeks vragen en antwoorden kan het een en ander verhelderen.

Vanaf de jaarwisseling 2019/2020 zijn verkopers verplicht om bij de verkoop veiligheidsbrillen en aansteeklonten te verstrekken aan klanten. Ook dienen zij informatie te geven hoe veilig vuurwerk kan worden afgestoken.

Vanaf de jaarwisseling 2020/2021 mogen verkopers geen F3 categorie aan consumenten verkopen of ter beschikking stellen.

Wat zijn de belangrijkste wetten en regelingen over vuurwerk voor de particulier?

De volgende vier regelingen zijn voor de particulier (de niet-professional) van belang:

• De regeling consumenten - en theatervuurwerk, afgekort tot RACT. De RACT en zijn bijlagen regelen wat mag en niet mag rondom het thema vuurwerk in Nederland. De RACT verdeelt vuurwerkartikelen (zoals sterretjes, fonteinen enzovoort) over 3 bijlagen en verbindt aan elke vuurwerkartikel een F1, F2 of F3 vermelding. Deze vermeldingen zijn op te vatten als categorie codes, die verbonden zijn aan een leeftijdsgrens;
• Het Vuurwerkbesluit. Het besluit geeft een opsomming aan overtredingen/verboden en indelingen naar categorie;
• Een relevante lokale algemene plaatselijke verordening, afgekort tot APV. In een APV kunnen regels over het afsteken van vuurwerk opgenomen zijn;
• De richtlijn voor strafvordering vuurwerkdelicten (2016RO11). Hierin staat de eis (strafeis) die het Openbaar Ministerie aan de rechter op zitting vraagt en verder een aantal werkinstructies.

NB: De Regeling aanwijzing consumenten- en theatervuurwerk (Ract) is in 2018 aangepast. Voortaan is het verplicht vuurpijlen af te steken vanuit een goegekeurde lanceerstandaard. De verkoper van vuurpijlen is verplicht een standaard bij gekochte vuurpijlen te leveren.

Het gebruik van vuurwerk door professionals wordt buiten beschouwing gelaten. Dit betreft artikelen zoals lawinepijlen.

Hoe is de regeling consumenten- en theatervuurwerk opgebouwd (RACT)?

De regeling consumenten - en theatervuurwerk (verder RACT) is de spilregeling voor de particulier die vuurwerk wil kopen. Het bestaat uit een zevental wetsartikelen, waarin definities van diverse in de wet gebruikte (vuurwerk)termen zijn uitgewerkt. Een aantal wetsartikelen uit deze regeling zijn rechtstreeks gekoppeld aan de relevante onderliggende bijlagen. Dit geeft het volgende beeld:

• Bijlage I is een uitwerking van artikel 2 RACT. (consumentenvuurwerk, niet fop- en schertsvuurwerk);
• Bijlage II is een uitwerking van artikel 3 RACT. (fop- en schertsvuurwerk).

Bijlage III is een uitwerking van artikel 4 RACT (theatervuurwerk - F4, T1 en T2) en valt buiten bespreking.

In alle bijlagen van de RACT staan telkens per product vermeld:

• wat de Nederlandse term voor het product is;
• wat de Engelse term voor het product is;
• uit welke stoffen of preparaten het vuurwerk is opgebouwd;
• de hoeveelheden van die bestanddelen;
• wat het beoogde effect van het vuurwerk is.

In de bijlagen staat tekens bij ieder vuurwerkartikel afzonderlijk een F categorie code. Voor de particuliere consument zijn de bijlagen I en II en de daarin vermelde categorie codes F1, F2 en F3 van belang.

Wat is consumentenvuurwerk?

In het Vuurwerkbesluit staat in artikel 1.1.1 een definitie voor consumentenvuurwerk:
"consumentenvuurwerk: vuurwerk dat ingedeeld is in categorie F1, F2 of F3 en dat bij of krachtens dit besluit is aangewezen als vuurwerk dat ter beschikking mag worden gesteld voor particulier gebruik". In hoofdstuk 2 van het Vuurwerkbesluit wordt de definitie verder uitgewerkt aan de hand van een aantal criteria.

Ook de RACT geeft een definitie voor consumentenvuurwerk:
"Als consumentenvuurwerk wordt aangewezen vuurwerk dat behoort tot een in bijlage I of II genoemde categorie en voldoet aan de volgende eisen: "
In artikel 2 van de RACT staan de volgende criteria vermeld voor consumentenvuurwerk:

• het effect dat men met het product wil bereiken. Dit staat telkens afzonderlijk bij elk product vermeld (bijvoorbeeld knetteren);
• dat bij elk vuurwerkartikel afzonderlijk telkens een verplichtende maximum aan pyrotechnische stoffen en preparaten staat aangegeven;
• het maximum aan stoffen en preparaten voor vuurwerk dat een afwijkende lading heeft;
• dat het voldoet aan de overige eisen in de relevante bijlage.

In simpele bewoordingen komt het er op neer, dat voor de particuliere consument met name de categorie codes F1, F2 of F3 van belang zijn.

Ik ben 12 jaar oud. Welke vuurwerkartikelen mag ik kopen?

In het Vuurwerkbesluit staan diverse leeftijden aangegeven, vanaf wanneer vuurwerkartikelen mogen worden verkocht of beschikbaar gesteld aan particulieren. Hoe gevaarlijker het vuurwerk, hoe hoger de leeftijdsgrens is. De leeftijden zijn heel overzichtelijk gekoppeld aan de categorieën F1, F2 en F3 (artikel 2.3.5 Vuurwerkbesluit) en laat het volgende beeld zien:


Categorie FI vuurwerk richt zich op de particuliere consument vanaf 12 jaar oud. In de RACT staan onder bijlage II vuurwerkproducten uit die F1 categorie. Bepaalde categorie FI vuurwerk wordt vaak in restaurants gebruikt als feestelijke versiering bij toetjes. In de bijlagen wordt gebruik gemaakt van de Nederlandse en bijbehorende Engelse term. De term 'categorie' kan op het vuurwerk of de verpakking afgekort zijn tot 'Cat'.

F1 oftewel categorie I vuurwerkproducten

Ik ben 16 jaar oud. Welke vuurwerkproducten mag ik kopen?

Een persoon van 16 jaar en ouder mag categorie F1 en categorie F2 kopen. In bijlage I en bijlage II van de RACT staan vuurwerkproducten uit categorie F2.

Categorie F2 vuurwerkproducten uit de bijlagen I en II RACT

Ik ben 18 jaar oud. Welke vuurwerkartikelen mag ik kopen?

Behalve F1 en F2 mag een persoon vanaf 18 jaar ook categorie F3 vuurwerk kopen. Categoriecode F3 is terug te vinden in bijlage I van de RACT.

Categorie F3 vuurwerkproducten uit bijlage I RACT

Wanneer mag ik categorie F1 vuurwerk kopen?

Categorie F1 vuurwerk (kindervuurwerk) is het gehele jaar te koop. Het wordt ook wel fop- en schertsvuurwerk genoemd. In artikel 2.3.7 van het Vuurwerkbesluit wordt categorie code F1 in bijlage II uitgezonderd van de verkoopdagen, die in artikel 2.3.2 Vuurwerkbesluit staan vermeld.

Wanneer mag ik categorie F2 en F3 vuurwerk kopen?

De wetgever staat de koop/verkoop (onder meer om overlast in te dammen) slechts toe op een aantal vaste dagen van het kalenderjaar. Verkoop is wettelijk toegestaan op 29, 30 en 31 december. Wanneer een van die dagen op een zondag valt, dan geldt het verkoopverbod voor die dag. Het wordt in dat geval omgeruild met 28 december. Het verbod is terug te vinden in artikel 2.3.2 Vuurwerkbesluit.

Wanneer mag ik categorie F1 vuurwerk afsteken?

Categorie F1 mag het hele jaar worden gebruikt met inachtneming van de geldende regels. Hier regeert het gezonde verstand. Het mag bijvoorbeeld niet afgestoken worden, waar het overlast kan veroorzaken (in de buurt van een ziekenhuis of kinderboerderij bijvoorbeeld), of waar een vuurwerkverbod geldt van een gemeente. De gemeente kan namelijk via een algemene plaatselijke verordening (APV) het afsteken op bepaalde plaatsen binnen de gemeentegrenzen verbieden of regels verbinden aan vuurwerk (zoals carbid schieten). Bij verbodsgebieden valt te denken aan wijken met overwegend huizen met riet bedekte daken of met stro afgedekte velden (bollencultuur).

Categorie FI vuurwerk is - in principe - dermate ongevaarlijk, dat het binnenshuis kan worden 'afgestoken', tenzij expliciet gebruik buitenshuis op het vuurwerk of de verpakking staat vermeld (artikel 2.1.3. onder 2 Vuurwerkbesluit). Het is overbodig te vermelden dat gebruik binnenshuis met de nodige zorg dient plaats te vinden. In het besluit wordt ook gewezen op een minimale veiligheidsafstand. Het is te vergelijken met het gebruiken van lucifers of kaarsen in huis. Het zijn onschuldige, dagelijkse producten, mits ze correct worden gebruikt. Er loert altijd brandgevaar bij onzorgvuldig gebruik.

Wanneer mag ik categorie F2 en F3 vuurwerk afsteken?

Categorie F2 en F3 vuurwerk mag door een particulier uitsluitend tussen 31 december 18.00 uur en 1 januari 2.00 uur worden afgestoken. Dit staat als zodanig vermeld in artikel 2.3.6 Vuurwerkbesluit.

Hoeveel vuurwerk mag een persoon bij zich hebben (onder zich hebben)?

Een persoon mag tot 25 kilo consumentenvuurwerk onder zich hebben, dan wel vervoeren of opslaan. Die hoeveelheid wordt berekend naar huishouden en niet per persoon. Het is dus niet zo dat een huishouden dat uit zes personen bestaat 6 x 25 = 150 kilo consumentenvuurwerk in afwachting op Oud en Nieuw in de garage mag opslaan. Het maximum staat in artikel 2.3.3 Vuurwerkbesluit.

Vuurwerk en het strafrecht: de regels en de straffen bij schending

Vanwege het specifieke karakter van vuurwerk en de gevaarzetting door oneigenlijk of onzorgvuldig gebruik van het product (variërend van overlast tot brandstichting), kan een veelheid aan wetten een rol spelen. Te denken valt aan milieuwetten, economische delicten en misdrijven uit de wet wapens en munitie.

Voor de consument is het Vuurwerkbesluit belangrijk, omdat daarin de expliciete vuurwerkovertredingen staan. Een aantal belangrijke artikelen in dat opzicht zijn:

• Artikel 1.2.2 Vuurwerkbesluit. Dit is van toepassing bij het voorhanden hebben of vervaardigen van illegaal vuurwerk;
• Artikel 1.2.4 Vuurwerkbesluit. Dit is van toepassing bij het voorhanden hebben van vuurwerk in meer dan een toegestane hoeveelheid;
• Artikel 2.3.6 Vuurwerkbesluit. Dit is van toepassing bij het afsteken van vuurwerk buiten de toegestane tijden.

De richtlijn voor strafvordering vuurwerkdelicten van het Openbaar Ministerie (OM)

Het OM heeft een handzame richtlijn voor vuurwerkdelicten opgesteld met een viertal lijsten met betrekking tot vuurwerkdelicten en bijbehorende strafeisen:

De richtlijn heeft een eigen recidiveregeling. Er is recidive als "vanaf de pleegdatum minder dan 5 jaar zijn verlopen na een eerdere veroordeling wegens een soortgelijk misdrijf".

Een aantal zaken, die snel over het hoofd worden gezien rondom vuurwerkdelicten, zijn het feit dat:

• het OM Oud en Nieuw als een evenement beschouwt. Dit betekent dat de strafeisen een verzwaringsfactor krijgen. Strafbare feiten rond de jaarwisseling hebben een verzwaringsfactor 75 procent;
• het beleid van het OM is om agressie of geweld tegen hulpverleners een verzwaringsfactor toe te kennen van 200 procent. Daar komt dan wel weer 75 procent bij, omdat de agressie of geweld plaatsvindt tijdens een evenement. Dat tikt dus aan.
• de rechter kan naast straffen ook maatregelen opleggen. Te denken valt aan een gebiedsverbod, een meldplicht dan wel huisarrest tijdens een volgende jaarwisseling.

Voor jongeren geldt een andere richtlijn namelijk 'de richtlijn en kader voor strafvordering jeugd en adolescenten'.

Wat doet de belangenvereniging van de vuurwerkbranche (BPN)?

Nederland kent een lange vuurwerktraditie. Helaas heeft het imago vanwege het misbruik van vuurwerk (zoals de verkoop van illegaal vuurwerk, gevaarzetting omstanders en agressie tegen hulpverleners) een flinke deuk opgelopen. Om de maatschappelijke veiligheid te waarborgen heeft de overheid een aantal stappen moeten nemen. Zo kan een feest als Oud en Nieuw zijn oude glans terugkrijgen en iedereen kan genieten.

Naast de overheid is een belangenvereniging voor de vuurwerkbranche, te weten de Belangenvereniging Pyrotechniek Nederland (BPN) actief. Om het negatieve imago rondom vuurwerk te ontkrachten en de veiligheid goed op de agenda te krijgen, heeft de BPN een keurmerk ingesteld. Het keurmerk wordt gebruikt door legale vuurwerkverkooppunten. Het heet de vuurwerkcheck. Het staat voor:

• vuurwerk van hoge kwaliteit;
• verkoop van legaal vuurwerk;
• de juiste aanwijzingen voor het gebruik;
• gecertificeerde verkopers.

Op de website van de BPN staat waardevolle informatie over het herkennen van legaal en illegaal vuurwerk naast andere veiligheidsaspecten.

Waar kan ik de opslag of handel in illegaal vuurwerk melden?

Dat kan via het telefoonnummer 0900 8844 of anoniem via meld misdaad anoniem 0800 70000.

Lees verder

• Jongeren en vuurwerkdelicten: de straffen en maatregelen
• Help! Heb ik een strafblad oftewel justitiële documentatie?