Jongeren en vuurwerkdelicten: de straffen en maatregelen

Vuurwerk heeft een grote aantrekkingskracht op de jeugd. Dit leidt helaas soms tot overtreding van de wet, alle campagnes ten spijt. Wat zijn de straffen en maatregelen in het jeugdstrafrecht wat jongeren en vuurwerkdelicten betreft? Is jeugdstrafrecht ook van toepassing op jongvolwassenen en tot welke leeftijd geldt het? De komst van de wet op adolescenten heeft de rechter meer armslag gegeven bij het opleggen van maatregelen.

• Jongeren en het jeugdstrafrecht
• Leeftijdscategorieën en het strafrecht
• De strafrechter en 16- tot 23-jarigen
• Jongeren en vuurwerkdelicten
• Lijst I, straffen en maatregelen bij vuurwerkdelicten en consumentenvuurwerk
• Halt

Jongeren en het jeugdstrafrecht

Het strafrecht maakt verschil tussen jongeren en volwassenen. Dit is niet zo verwonderlijk, omdat bij jongeren het accent op heropvoedingskansen ligt. Bij volwassenen ligt de nadruk op vergelding namens de maatschappij. Het jeugdstrafrecht is te vinden in het wetboek van strafrecht onder titel VIIIa, bijzondere bepalingen voor jeugdigen en jongvolwassenen (artikel 77a – 77hh).

Het jeugdstrafrecht maakt dit verschil omdat de gedachte leeft, dat bij jongeren:

• het geweten nog niet volledig ontwikkeld is;
• de grenzen worden verkend (en soms overschreden);
• groepsdruk (meelopen) van grote invloed kan zijn op het gedrag.

De aanpak van de politie en justitie van jongeren is gebaseerd op deze gedachte. De wetgever probeert met opvoedkundige maatregelen in te grijpen om herhaling (recidive) te voorkomen. Bij lichte delicten betekent dit de inzet van:

• een reprimande;
• een boete;
• een taakstraf;
• een doorverwijzing naar HALT;
• het vergoeden van de schade;
• excuses aanbieden, enzovoorts.

Bij de meer ernstige delicten heten maatregelen gedrag beïnvloedende maatregelen (GBM). Kortom, de straffen en maatregelen in het jeugdstrafrecht willen jongeren resocialiseren en positief gedrag stimuleren.

De rechter heeft zich bij jeugdstrafrecht te houden aan een aantal criteria:

• De straffen zijn lichter van aard dan op te leggen straffen aan volwassenen.
• Straf verzwarende omstandigheden zoals recidive tellen niet mee bij de strafweging.
• De rechter mag een straf niet boven het gestelde maximum opleggen.
• De strafrechter kan een stap extra zetten met behulp van civielrechtelijke maatregelen.

Civielrechtelijk ingrijpen geeft de rechter andere opties. Hij kan iemand uit huis plaatsen, wanneer het thuis niet goed functioneert. De thuissituatie wordt de plek bij uitstek om de resocialisatie te ondersteunen.

Leeftijdscategorieën en het strafrecht

Jongeren tussen de 12 en 18 jaar die een strafbaar feit plegen, worden gestraft volgens het jeugdstrafrecht. Dit kan bijvoorbeeld een taakstraf zijn of een jeugddetentie. Het adolescentenrecht (de wet adolescenten strafrecht) is op 1 april 2014 van kracht geworden. Deze wet geeft de rechter meer bandbreedte wat de leeftijdindeling betreft. De rechter kan door het adolescenten strafrecht het jeugdstrafrecht ook toepassen op jongvolwassenen tot 23 jaar. De rechter heeft daardoor meer keus uit op te leggen sancties. Het strafrecht gebruikt de volgende leeftijdsgrenzen voor jongeren:

• 12-minners
• 12- en 13-jarigen
• 16- en 17-jarigen
• 18- tot 23-jarigen (jongvolwassenen)

De strafrechter en 16- tot 23-jarigen

De rechter kan sinds 1 april 2014 jongeren die ouder zijn dan 16 (ten tijde van het plegen van het delict), maar nog geen 23 jaar zijn, ook rekening houden met de ontwikkelingsfase van deze personen, omdat tot het 23e jaar ook het jeugdstrafrecht kan worden toegepast. Schematisch ziet de hoofdregel er als volgt uit:

• jongeren tussen 12 tot 18 vallen onder het jeugdstrafrecht;
• volwassenen van 18 en ouder vallen onder het volwassen strafrecht.

De keus of jeugdstrafrecht of volwassen strafrecht wordt toegepast is in geval van afwijkingen, alleen aan de zittingsrechter.
Afwijkingen van de hoofdregel:

• jongeren van 16 en 17 kunnen volgens het volwassen strafrecht berecht worden;
• voor jongeren tussen 18 en 23 kan het jeugdstrafrecht gelden.

Bijzonderheden bij 12-minners

Een 12-minner kan niet strafrechtelijk worden vervolgd. Wel kunnen bepaalde dwangmiddelen (denk aan een verhoor) gebruikt worden om de waarheid vast te stellen. Een politieverhoor vindt altijd plaats in het bijzijn van de ouder of voogd. Strafbare feiten die door een 12-minner worden gepleegd, worden wel geregistreerd.

Jongeren en vuurwerkdelicten

Vuurwerk afsteken heeft vooral grote aantrekkingskracht op jonge mensen. Vuurwerk zet de poort open naar experimenteren en de grenzen verkennen. Jongeren zijn wat vuurwerk betreft vooral gevoelig voor de sociale druk (groepsdruk) van leeftijdsgenoten. Met behulp van allerlei campagnes krijgen jonge mensen voorlichting over de geldende regels en het veilig afsteken van vuurwerk. Ondanks die campagnes komen jaarlijks toch een aantal jonge mensen in aanraking met politie en justitie vanwege vuurwerkdelicten.

De overheid – het Openbaar Ministerie – heeft een aanwijzing met bijlagen geschreven, over strafvordering bij de jeugd en adolescenten. De aanwijzing heet: 'richtlijn en kader voor strafvordering jeugd en adolescenten inclusief strafmaten Halt (2016R008)'.

In bijlage III staan - verdeeld over vier lijsten -de strafmaattabellen voor de jeugd, die een vuurwerkdelict begaan. Het is goed te beseffen dat de lijsten in de bijlagen betrekking hebben op jongeren tussen de 12 en 18 jaar. Op volwassenen tussen de 18 en 23 jaar kan het jeugdstrafrecht worden opgelegd (en kan dus ook de lijst van toepassing zijn). Wanneer de rechter het volwassenen recht hanteert, geldt de richtlijn voor volwassenen en vuurwerkdelicten.

De officier van justitie houdt op zitting rekening met:

• de classificatie van het vuurwerk;
• de lijst waarin het vuurwerk is ondergebracht;
• het aantal kilo's vuurwerk.

De lijsten voor vuurwerkdelicten zijn als volgt onderverdeeld:

• lijst I betreft delicten bij legaal consumentenvuurwerk;
• lijst II betreft delicten bij professioneel vuurwerk maar dan in handen van een particulier.
• lijst III betreft professioneel levensgevaarlijke vuurwerk in handen van een particulier;
• lijst IV betreft maken van vuurwerk of geknutselde vuurwerk.

Lijst I, straffen en maatregelen bij vuurwerkdelicten en consumentenvuurwerk

Lijst I bevat vuurwerkdelicten die het meest voorkomen. De overige lijsten blijven buiten bespreking. Bij een dagvaarding is uiteraard sprake van maatwerk wat de strafbepaling betreft. Een schematische weergave van Lijst I, ziet er als volgt uit:

Halt

Jongeren van 12 tot 18 jaar die door de politie worden betrapt op zaken als het te vroeg afsteken van vuurwerk, worden doorverwezen naar bureau Halt (besluit HALT). Een HALT-afdoening heeft als voordeel bijvoorbeeld dat jongeren tussen de 12 en 18 later in hun leven niet geconfronteerd worden door hun gedrag (reizen/sollicitatie). Een HALT-afdoening voorkomt namelijk een aantekening in een strafblad (justitiële aantekening).

Lees verder

• Vuurwerk: de regels en straffen bij vuurwerkdelicten