De Oortwolk rond ons zonnestelsel

Recente astronomische ontdekkingen onthullen een fascinerende structuur binnen ons zonnestelsel. Het lijkt opgebouwd uit drie zones, of vier wanneer je de zon zelf ook als een zone beschouwt. In het midden de zon, daaromheen een zone met vier ‘aardeachtige’ planeten. Dat zijn de planeten Mercurius, Venus, Aarde en Mars, die allemaal uit een dichte, rotsachtige substantie bestaan. Daaromheen bevindt zich de asteroïdengordel, een schijf met grotere en kleinere rotsblokken. Daarbuiten de zone met de zogenaamde gasreuzen: Jupiter, Saturnus, Uranus en Neptunus. Reusachtige planeten met een relatief ijle samenstelling. Hun gebied wordt weer omgeven door de Kuipergordel. Een enorme schijf bestaande uit brokken bevroren gas. Sommige van deze brokken hebben een planetaire vorm, zoals de dwergplaneet Pluto. Tenslotte de laatste zone, in een duizend maal zo groot gebied om dit alles, de Oortwolk.

De Oortwolk

Dit is een, vooralsnog hypothetische, min of meer bolvormige wolk van kometen rond ons zonnestelsel. Haar uiterste rand ligt waarschijnlijk op zo’n 50.000 Astronomische Eenheden van de zon verwijderd. Dat is circa 0,79 lichtjaar. Een lichtjaar is de afstand die het licht aflegt in een jaar. Een Astronomische Eenheid is de afstand tussen zon en Aarde. Dat is zo’n 150 miljoen kilometer.

Trans Neptunische Objecten

Ter vergelijking, de klassieke Kuipergordel en de verspreide schijf, de twee andere reservoirs aan TNO’s (Trans Neptunische Objecten) binnen ons zonnestelsel, liggen ten opzichte van de zon op slechts één duizendste van de afstand van de rand van de Oortwolk. De buitengrens van de Oortwolk definieert de kosmografische grens van ons zonnestelsel. Dat is het gebied waarbinnen de zwaartekracht van de zon domineert. Komt een object binnen deze ruimte, dan zal het langzaam naar de zon toe getrokken worden en uiteindelijk in een baan rond deze belanden. Buiten dit gebied zal een object naar een naburige ster of gaswolk getrokken worden.

Opbouw

Men denkt dat de Oortwolk uit twee delen bestaat. Een bolvormige, of sferische, buitenste wolk en een donut- of schijfvormige binnenste wolk. De laatste wordt ook wel Hillswolk genoemd. De objecten binnen de Oortwolk bestaan grotendeels uit ijzen, zoals water, ammonia en methaan. Astronomen denken dat de materie binnen de Oortwolk oorspronkelijk dichterbij de zon ontstond. Later werd zij echter uiteen gedrukt door de zwaartekracht van de vier reuzenplaneten, in hun baan om de zon, tijdens de evolutie van het zonnestelsel.

Oorsprong van kometen

Er zijn tot nog toe geen directe observaties van de Oortwolk. Niettemin denken veel astronomen dat hier de oorsprong ligt van vele kometen van het Halley-type. Dat zijn kometen die overal aan de hemel kunnen voorkomen. Anders dan kometen van de Jupiterfamilie of voormalige Centauren. Zij komen altijd voor ergens in de buurt van de baan van de zon, vanaf de Aarde gezien. Zowel de Oort-kometen, als de Jupiterkometen, komen waarschijnlijk voort uit de oorspronkelijke, protosolaire (schijfvormige) wolk. Uit deze kwamen zo’n 4,6 miljard jaar geleden de zon en vervolgens de andere hemellichamen voort.

Verre planeten

Er zijn vier hemellichamen ontdekt die zich ver voorbij de Kuipergordel bevinden en dus mogelijk behoren tot de Oortwolk. Slechts één daarvan ontving tot nu toe een naam. Dat is de dwergplaneet Sedna, vernoemd naar een Eskimo (Inuit) godin. Sedna’s aanwezigheid suggereert dat de innerlijke, donutvormige, schijf zich min of meer in het vlak van de ecliptica bevindt. Dat is de denkbeeldige schijf waarbinnen alle planeten en andere hemellichamen (behalve Halley-kometen) hun baan rond de zon beschrijven. Het bestaan van de stabiele Hillswolk verklaart mogelijk de duurzame stabiliteit van de zeer vluchtige en ijle Oortwolk na vele miljarden jaren.

Geschatte massa

De geschatte massa van de biljoenen objecten binnen de Oortwolk bedraagt zo’n vijf maal de massa van de Aarde. In kilo’s is dat is een 3 met 25 nullen! Eerder werd gedacht aan zo’n 380 aardemassa’s, maar door de toegenomen kennis over kometen is dit aanmerkelijk naar beneden bijgesteld.