Een gat in de wolken: een vliegtuiggat of cavem

Het is lekker terrasweer. De zon schijnt en de mooie schapenwolken laten de zon geregeld door. Aangenaam weer om even buiten te zitten met een bak koffie. Genietend van de omgeving en de warmte van de zon, zie je ineens een gat in de schapenwolken. Het lijkt wel of er iets door de wolken is gevallen. Boven het gat in de wolken is de blauwe lucht te zien. Het is letterlijk een gat in de wolken. Cavum of waar eerdere edities van de wolkenatlas over spreken: valstreepgat, pilotengat, hole punch of gatwolk.

• Een vliegtuiggat
• Oorzaak
• Vliegtuigen
• Het Wegener, Bergeron en Findeisenproces
• Nog een theorie
• Elektromagnetische geladen

Een vliegtuiggat

Een gat in de wolken wordt veel aangeduid als vliegtuiggat of als cavum. Dit fenomeen treedt vrijwel altijd op in een dunne laag middelbare bewolking (althocumulus) of in hoge bewolking (cirrocumulus) en in een stabiele atmosfeer. Een pilotengat is meestal cirkelvormig maar kan ook sigaarvormig zijn of ovaal. Klein maar ook heel groot. Heel scherp afgebakend zijn maar ook minder scherp en gekleurd bij zonsondergang. Bij een pilotengat lijkt het alsof er een stukje van de wolk naar beneden dwarrelt. Of een enorme worm in de wolken.

Oorzaak

Wolken bestaan uit waterdruppeltjes of naar gelang de temperatuur en stofdeeltjes in de atmosfeer, uit ijskristallen. Een deel van de waterdruppels bevriest langzaam bij een temperatuur van – 10 graden Celsius. Bij temperaturen onder – 32 graden Celsius komen alleen maar ijskristallen voor. Bij een temperatuur van -10 of nog lagere temperaturen zitten dan ook onderkoelde waterdruppels en ijskristallen door elkaar. In een langwerpige verticaal ontwikkelde wolk kunnen dan de onderkoelde regendruppels ijskristallen worden. Dit wordt als startpunt aangenomen, van het ontstaan van een vliegtuiggat.

Vliegtuigen

De vliegtuigen boven de wolken zorgen ervoor dat voor de lucht, in de baan van het vliegtuig, zeer snel afkoelt. Ze verlagen de druk en zorgen ervoor dat de onderkoelde waterdruppels veranderen in ijskristallen. Zo gauw de ijskristallen zich gaan vormen, komen er heel snel meer, het spoor van het vliegtuig volgend. Dit als gevolg van het Wegener-Bergeron-Findeisen-proces, waardoor de waterdruppels rond de kristallen verdampen. Dit veroorzaakt dan het gat in de wolken, met eronder uitwaaierende valstrepen van de ijskristallen.

Het Wegener, Bergeron en Findeisenproces

Dit proces wordt afgekort ook wel het Bergeronproces genoemd. Dit proces is de vorming van neerslag uit onderkoelde waterdruppels. Het is genoemd naar de ontdekkers van dit proces: Alfred Wegener, Tor Bergeron en Walter Findeisen. Zij ontdekten een verschil in dampspanning tussen water en ijs.

Verschil in dampspanning
Ze ontdekten dat de dampspanning boven ijs lager is, dan boven water. Door het verschil in dampspanning komt er een waterdamptransport op gang: de hogere dampdruk van water naar de lagere dampdruk van ijskristallen. De waterdruppeltjes verdampen en de ijskristallen groeien aan, worden zwaarder en zakken naar beneden. Het pilotengat is begonnen.

Nog een theorie

Elektromagnetische velden beïnvloeden water. Het geeft een opwarmingseffect waardoor water verdampt. De fysische eigenschap van water worden zo vergroot of verkleind door elektromagnetische velden. Fysische eigenschappen van water als:

• Verschijningsvorm]: Vaste materie (sneeuw en ijs), vloeibare materie (regen) en gasvormig (waterdamp).
• Energie: Verandering van verschijningsvorm kost energie, óf er komt juist energie bij vrij. Zoals bevriezen, smelten, verdampen.
• Moleculen: Water bestaat uit een groot aantal moleculen. Hoe warmer het water is, des te groter is de afstand van de moleculen. En het tegenovergestelde geldt ook: hoe kouder het water is, des te dichter zijn de moleculen gebonden. Water heeft zijn grootste dichtheid bij 4° Celsius. Dat wil zeggen, dat water bij die temperatuur het zwaarst is; zwaarder ook dan ijs.
• Kringloop: Verdampen en condenseren.

Elektromagnetische geladen

Onze atmosfeer is elektromagnetisch geladen. Ze beschermt zo de bewoners op aarde tegen ál te sterke elektromagnetische velden, door het filteren van onder andere ultraviolet licht. Onze atmosfeer bestaat uit een mengsel van verschillende gassen. De volumeverhoudingen van die gassen in de onderste lagen van de atmosfeer, tot op ongeveer 90 km hoogte, zijn op het aandeel van waterdamp na, vrijwel constant. Hoe de natuurlijke elektromagnetische velden mee spelen in het ontstaan van pilotengaten is (nog) niet duidelijk. De theorie is wel aannemelijk.