mijn kijk opHet nut van de vele weerrecords in het nieuws
We worden in het nieuws regelmatig overspoeld met nieuwe weerrecords. Deels komt dit door de opwarming van het klimaat, maar het groot aantal weerrecords is ook een gevolg van datumgebonden weerrecords. Met een eenvoudig stukje rekenwerk kan worden aangetoond dat dit soort weerrecords helemaal niet zo bijzonder is als vaak in het nieuws wordt gesuggereerd. Toch is er ook een aantal weerrecords die wél met recht alle aandacht in het nieuws krijgen, bijvoorbeeld de warmste julidag ooit gemeten.
Op de landelijke nieuwssites en journaals worden regelmatig nieuwe weerrecords met grote koppen onder de aandacht gebracht, maar hoe bijzonder is zo’n weerrecord nu eigenlijk? Laten we als voorbeeld eens kijken naar 25 september 2016, op die dag was er weer een weerrecord; het was de warmste 25 september ooit gemeten, en met “ooit” wordt dan bedoeld: sinds de officiële metingen van het KNMI van 1901.
Een aantal willekeurige weerrecords
De NOS kopte op 25 september 2016: “Het regent records: ook 25 september is weer het warmst”. En ook op 2 augustus 2013 was er weer een weerrecord: het was de warmste 2 augustus ooit, evenals 8 maart 2015, toen was het de warmste 8 maart ooit. Ook op 1 juli 2015 en 25 januari 2016 viel een dergelijk datumgebonden weerrecord, het waren op die datums de warmste dagen “ooit”.
Koudste dagen
De koudste dagen mogen ook niet worden vergeten, bijvoorbeeld op 17 augustus 2015 was het de koudste 17 augustus ooit. De NOS ging in 2014 nog een stapje verder: op 19 augustus 2014 was het namelijk niet de koudste 19 augustus ooit, nee het was slechts de koudste 19 augustus sinds 1924, in 1924 en in 1920 waren de temperaturen op 19 augustus namelijk net een stukje lager dan in 2015. Voor de NOS geen reden om deze niet zo bijzondere gebeurtenis niet onder de aandacht te brengen. Door deze overvloedig berichtgeving lijkt het wel alsof we jaarlijks worden overspoeld met vele weerrecords en dat het klimaat compleet van slag is, maar het zijn met name dit soort datumgebonden weerrecords die een wat vertekend beeld opleveren, zo laat ook een stukje eenvoudig rekenwerk zien.
Eenvoudig rekenwerk
Met een eenvoudig stukje rekenwerk kan ongeveer een beeld worden gevormd van de kans op een datumgebonden weerrecord. De officiële metingen van het KNMI zijn in 1901 begonnen, dat betekent dat er sindsdien in het jaar 2016 115 jaren zijn verstreken. Even los van de klimaatveranderingen, die er wel degelijk zijn, heeft iedere datum en dag in het jaar 2016 gemiddeld 0,87% kans om de warmste datum “ooit” sinds 1901 te worden, want er zijn van een specifieke datum nog maar 115 versies verschenen (1 gedeeld door 115 = 0,87%). Er moet "gemiddeld" bij worden vermeld, want niet iedere dag heeft als gevolg van records uit het verleden evenveel kans om een oud record te verbreken. Een maand telt 30 tot 31 dagen (gemiddeld 30,41), dit betekent dat de kans op een datumgebonden weerrecord in het jaar 2016 elke maand gemiddeld zo’n 26,44% is. Maar dan wordt nog vergeten dat een dag niet alleen de warmste ooit, maar ook de koudste ooit kan worden, dus de kans op een weerrecord verdubbelt zich, in elke maand (in 2016) is er dan gemiddeld 52,89% kans op één datumgebonden weerrecord, dat is meer dan de helft kans. Er kan dus wel gesteld worden dat datumgebonden weerrecords niet heel bijzonder zijn. Per kwartaal of zelfs in het hele jaar 2016 is de kans op zo'n weerrecord nog groter, namelijk 158,66% en 634,64% kans. Naarmate de jaren sinds 1901 toenemen, neemt uiteraard de kans op een weerrecord statistisch (dus los van klimaatveranderingen) gezien af.
Moeten datumgebonden weerrecords met veel aandacht in het nieuws komen?
Zijn dit soort dagrecords dan zinloos om uitgebreid te vermelden? Het antwoord is ja, de kans op een datumgebonden dagrecord voor het jaar 2016 is namelijk 634,64 %, het is eigenlijk pas wereldnieuws als er in een kwartaal, seizoen of jaar juist geen enkel record gevallen is. Maar zijn dit soort dagrecords dan zinloos om te noteren? Het antwoord is nee, dagrecords zijn zeer waardevol en kunnen gezien worden als stippen in een stippendiagram waarmee een trend kan worden aangeven. Als het aantal datumgebonden weerrecords in een jaar, kwartaal of in een specifieke maand toeneemt ten opzichte van voorgaande jaren of decennia, dan is er klimatologisch wel iets aan de hand. En zelfs wanneer het aantal weerrecords per jaar gelijk blijft is er iets aan de hand, immers het aantal jaren sinds 1901 neemt toe, dus normaal gesproken zou een lichte afname van het aantal weerrecords verwacht mogen worden.
September 2016: maar liefst vier dagrecords
De kans op een datumgebonden weerrecord in een maand die viel in 2016 is dus 52,89%, in het jaar 2016 jaar mogen er dan zo'n 6 datumgebonden weerrecords verwacht worden. Stel dat er, hypothetisch, in dit jaar 15 datumgebonden weerrecords vielen, dan is er sprake van een jaar met veel extremen, en stel dat er in dit jaar 10 datumgebonden warmterecords vielen, daar waar er een stuk of 3 normaal zouden zijn, dan is er sprake van een opvallend verschijnsel. In het echt vielen er in september 2016 vier datumgebonden warmterecords, en dat is dus wel degelijk bijzonder, niet alleen één meer dan in het hele jaar 2016 verwacht mocht worden, maar ook nog eens allemaal in dezelfde maand.
Welke weerrecords zijn wél bijzonder en is veel aandacht nuttig?
Als een weerrecord op 29 februari valt is het record al een stuk specialer, deze dag komt namelijk slechts eens in de vier jaar voor. Maar de echt bijzondere weerrecords zijn records als de warmste dag ooit sinds 1901. Ook records als de warmste julidag ooit of de koudste januaridag ooit zijn bijzonder te noemen, zowel de landelijke als de lokale records. Op 2 juli 2015 maakte de NOS melding van het feit dat het in Maastricht met 38,2 graden de warmste julidag in Nederland "ooit" gemeten was; een prima en bijzonder weerrecord dat grote krantenkoppen verdient. Eveneens zijn de warmste zomer, of de op twee na koudste januarimaand prima records om uitgebreid en met veel aandacht te vermelden. Daarnaast zou een opvallend groot aantal datumgebonden weerrecords in een jaar of in een seizoen gezamenlijk als record gezien kunnen worden en uitgebreid mogen worden vermeld in het nieuws, net als meerdere dagrecords in een en dezelfde maand. Op 31 mei 2007 maakte het KNMI melding van het feit dat de meteorologische lente van dat jaar de warmste was in drie eeuwen tijd, dit is met recht echt een zeer bijzonder weerrecord dat alle aandacht verdient.