Lambert ten Kate als taalkundige

Lambert ten Kate werd in 1674 geboren te Amsterdam. Ten Kate wordt gezien als de grondlegger van de Nederlandse taalkunde. In 1723 verscheen de tweedelige 'Aenleiding tot de kennisse van het verhevene deel der Nederduitsche sprake', zijn belangrijkste taalkundige werk. In dit werk zocht hij naar regels en structuur in de Nederlandse taal. Ten Kate maakte onderscheid tussen verheven en dagelijks taalgebruik, waarbij hij indelingen maakte tussen klassen en de taal die zij gebruikten. De taalkundige was niet op zoek naar uitzonderingen, maar naar systematiek. Lambert ten Kate stierf in 1731.

Over Lambert ten Kate

In 1674 werd Lambert ten Kate geboren in Amsterdam. Toen hij ouder werd was hij in eerste instantie zakenpartner van zijn vader, die korenhandelaar was. Zijn hart lag echter niet bij de handel en ten Kate trok zich terug uit deze sector. Lambert ten Kate was een autodidact. Dit houdt in dat hij zijn kennis heeft verworven door zelfstudie. Hij was een kunstliefhebber en amateuronderzoeker en was actief in verschillende gebieden van de kunst en de wetenschap. Zo onderhield hij zijn contact met schilders, poëten en professoren. Ten Kate schreef essays over kunst, maar hij schreef ook theologische verhandelingen. Hij was dus niet alleen taalkundige, maar had een veelzijdige persoonlijkheid.

Taalkundig werk

In 1723 kwam zijn belangrijkste taalkundige werk uit, namelijk de Aenleiding tot de kennisse van het verhevene deel der Nederduitsche sprake. Door dit werk wordt hij gezien als de grondlegger van de Nederlandse taalkunde. Het werk bestaat uit twee delen, waarvan ieder deel uit ongeveer 750 pagina’s beslaat. Dit was niet de eerste keer dat hij zich bezighield met de taal. Ten Kate schreef ook al werken over klankkunde en over de overeenkomsten tussen de ‘Gottische spraeke’ en de ‘Nederduytsche sprake’. Het werk van Ten Kate was geïnspireerd op het werk van zijn vriend Adriaan Verwer, die eerder diverse werken over de spraakkunst schreef.

Invloed Ten Kate

In de Aenleiding tot de kennisse van het verhevene deel der Nederduitsche sprake ging Lambert ten Kate op zoek naar de structuur en regels in taal. Dit deed hij door oudere taalstadia te vergelijken en door de geschreven en gesproken taal uit zijn eigen tijd te observeren. Een belangrijk onderscheid wat ten Kate hierbij maakte was het verschil tussen verheven en dagelijks taalgebruik. Hierbij maakte hij indelingen tussen klassen en hun taalgebruik. Hiermee besteedde hij veel aandacht aan de sociolinguïstiek, waarbij het verband tussen taal en een sociale groep wordt bestudeerd.

Ten Kate ging op zoek naar regels en patronen in taal. Hij was van mening dat je deze moest vinden en niet zelf bedenken. Er was volgens hem geen regel zonder uitzondering en je moest dan ook zoeken naar structuur in de uitzonderingen. In dit opzicht is het werk van Ten Kate vernieuwend en invloedrijk geweest. Waar andere mensen uitzonderingen als uitzonderingen beschouwden, zocht hij naar de systematiek. Verder ontdekte hij de klemtoonregel, de indeling van werkwoorden (het bestaan van zwakke en sterke werkwoorden) en maakte hij een driedeling in stijlniveaus (de wijze waarop iemand zich uitdrukt). Met al deze ontdekkingen in taal kan wel gesteld worden dat de invloed van Lambert ten Kate op de Nederlandse taalkunde groot is geweest en hij met recht aangemerkt wordt als de grondlegger hiervan.