Lichaamsdonatie: lichaam ter beschikking van de wetenschap
In zeer korte tijd is lichaamsdonatie erg populair geworden. Door de grote toename van mensen die hun lichaam ter beschikking van de wetenschap stellen, moeten anatomische instituten tot een aannamestop overgaan. Over de oorzaak van het snel groeiend aantal mensen dat na de dood het lichaam wil afstaan kan men slechts gissen: is het de afgenomen rol van het geloof of heeft de tentoonstelling "Body Works" de drempel voor veel donoren verlaagd? Een gedoneerd lichaam wordt eerst gebalsemd. Het balsemen zorgt er o.a. voor dat het ontbindingsproces wordt gestopt. Daarna kan het jaren duren voordat het op de snijtafel terechtkomt. De wetenschap kan alles van het lichaam gebruiken.De wetenschap heeft behoefte aan lichamen
De meeste mensen hebben tijdens hun leven de keuze gemaakt wat er met hun lichaam na het overlijden gebeurt. Begraven of cremeren. Daarbij hebben velen ook nagedacht hoe deze gebeurtenis zal plaatsvinden. Maar er zijn ook mensen die tijdens hun leven te kennen geven dat hun lichaam voor de wetenschap mag worden gebruikt. Voor hen is er geen begrafenis of crematie. De lichamen van deze mensen zijn onmisbaar voor de anatomie, waarbij het lichaam efficiënt en volledig wordt gebruikt.Per jaar worden 500 lichamen ingenomen
Per jaar overlijden in ons land ongeveer 140.000 mensen. De wetenschap heeft per jaar behoefte aan 500 lichamen.
De lichamen die ingenomen worden, komen in een van de acht anatomische instituten die ons land telt:
- Amsterdam (2)
- Nijmegen
- Rotterdam
- Utrecht
- Groningen
- Leiden
- Maastricht
Wat gebeurt er met een lichaam
Als een lichaam in een anatomisch instituut is gekomen, ligt het niet meteen de volgende dag op de snijtafel. Het ondergaat een aantal stadiaDe stadia in een anatomisch instituut
- Eerst wordt het binnen 24 uur gebalsemd: in de liesslagader wordt 15 liter conserveervloeistof in de bloedvaten gebracht om het ontbindingsproces te stoppen.
- Bovendien zorgt deze vloeistof er voor dat het lichaam zijn vorm niet verliest.
- Na het balsemen wordt het lichaam gekoeld opgeslagen.
- Het kan daarna nog jaren duren voordat een lichaam op de snijtafel belandt. 20 á 30 jaar is geen uitzondering.
Bron: Rembrandt, Wikimedia Commons (Publiek domein)Als een lichaam wordt aanvaard door een anatomisch instituut dan wordt het helemaal gebruikt. Dit valt onder de morele verantwoordelijkheid van het instituut.
- 90% van de lichamen dient voor onderwijsdoelen:
- Aankomende artsen doen wezenlijke kennis op aan echte lichamen.
- Aankomende chirurgen oefenen eerst operaties op echte lichamen voordat zij deze op levende mensen kunnen uitvoeren.
Op de overige 10% proberen chirurgen nieuwe operatietechnieken uit.
Lichaamsdonatie is in korte tijd erg populair geworden
In korte tijd is de belangstelling voor lichaamsdonatie snel toegenomen. Wat de oorzaak van deze populariteit is kan niet met zekerheid worden gezegd, maar men neemt aan dat de afname van de rol van de religie een factor kan zijn. De mensen voelen zich niet meer door het geloof gedwongen om begraven of gecremeerd te worden. Ook denkt men dat de reizende tentoonstelling "Body Works" van dr. Gunther van Hagens van invloed kan zijn. Deze expositie van meer dan tweehonderd geplastificeerde menselijke lichamen en organen is over de hele wereld door miljoenen mensen bezocht.Aannamestop door te groot aanbod
Het aanbod van lichamen is zo sterk toegenomen dat de anatomische instituten een aannamestop van lichamen hebben ingesteld. Op enkele instituten is het aanbod zelfs verdrievoudigd.
- Totale aannamestop: medische faculteit Amsterdam (VU), Nijmegen, Rotterdam, (voor onbepaalde tijd) en Groningen (voor twee jaar).
- Beperkte mogelijkheden: Universiteit van Amsterdam, Leiden en Maastricht.
Lichaamsdonatie en nabestaanden
Omdat het lichaam van een donor na onderzoek anoniem wordt gecremeerd of begraven is er voor de nabestaanden geen mogelijkheid om afscheid van de overleden persoon te nemen Het verlies komt snel en is definitief. Tot een aantal jaar geleden moesten nabestaanden de leegte alleen verwerken.Bijeenkomsten en herdenkingen
Het UMC Utrecht houdt sinds 2010 bijeenkomsten bij een herdenkingsplaquette die in het ziekenhuis is aangebracht. Daar kunnen mensen bij elkaar komen, van wie een dierbare in het jaar daarvoor is overleden en het lichaam voor de wetenschap beschikbaar had gesteld. Er blijkt in een grote behoefte te worden voorzien, omdat de mensen met lotgenoten kunnen praten en respect krijgen voor de keuze van de overledene.
In Nijmegen heeft het UMC St.Radboud een herdenkingsmonument in het Anatomisch Museum voor de nabestaanden. Sinds 2016 staat in Rotterdam een monument voor de lichaamsdonoren. Het is een kunstwerk van Wim ter Steege met een gedicht van een medisch student. Het monument is gefinancierd met crowdfunding.
