Lichaamsdonatie: lichaam ter beschikking van de wetenschap

In zeer korte tijd is lichaamsdonatie erg populair geworden. Door de grote toename van mensen die hun lichaam ter beschikking van de wetenschap stellen, moeten anatomische instituten tot een aannamestop overgaan. Over de oorzaak van het snel groeiend aantal mensen dat na de dood het lichaam wil afstaan kan men slechts gissen: is het de afgenomen rol van het geloof of heeft de tentoonstelling "Body Works" de drempel voor veel donoren verlaagd? Een gedoneerd lichaam wordt eerst gebalsemd. Het balsemen zorgt er o.a. voor dat het ontbindingsproces wordt gestopt. Daarna kan het jaren duren voordat het op de snijtafel terechtkomt. De wetenschap kan alles van het lichaam gebruiken.

De wetenschap heeft behoefte aan lichamen

De meeste mensen hebben tijdens hun leven de keuze gemaakt wat er met hun lichaam na het overlijden gebeurt. Begraven of cremeren. Daarbij hebben velen ook nagedacht hoe deze gebeurtenis zal plaatsvinden. Maar er zijn ook mensen die tijdens hun leven te kennen geven dat hun lichaam voor de wetenschap mag worden gebruikt. Voor hen is er geen begrafenis of crematie. De lichamen van deze mensen zijn onmisbaar voor de anatomie, waarbij het lichaam efficiënt en volledig wordt gebruikt.

Per jaar worden 500 lichamen ingenomen

Per jaar overlijden in ons land ongeveer 140.000 mensen. De wetenschap heeft per jaar behoefte aan 500 lichamen.
De lichamen die ingenomen worden, komen in een van de acht anatomische instituten die ons land telt:

Amsterdam (2)
Nijmegen
Rotterdam
Utrecht
Groningen
Leiden
Maastricht

Wat gebeurt er met een lichaam

Als een lichaam in een anatomisch instituut is gekomen, ligt het niet meteen de volgende dag op de snijtafel. Het ondergaat een aantal stadia

De stadia in een anatomisch instituut

Eerst wordt het binnen 24 uur gebalsemd: in de liesslagader wordt 15 liter conserveervloeistof in de bloedvaten gebracht om het ontbindingsproces te stoppen.
Bovendien zorgt deze vloeistof er voor dat het lichaam zijn vorm niet verliest.
Na het balsemen wordt het lichaam gekoeld opgeslagen.
Het kan daarna nog jaren duren voordat een lichaam op de snijtafel belandt. 20 á 30 jaar is geen uitzondering.

Bron: Rembrandt, Wikimedia Commons (Publiek domein)

Alles van het lichaam wordt gebruikt
Als een lichaam wordt aanvaard door een anatomisch instituut dan wordt het helemaal gebruikt. Dit valt onder de morele verantwoordelijkheid van het instituut.

90% van de lichamen dient voor onderwijsdoelen:
Aankomende artsen doen wezenlijke kennis op aan echte lichamen.
Aankomende chirurgen oefenen eerst operaties op echte lichamen voordat zij deze op levende mensen kunnen uitvoeren.

Op de overige 10% proberen chirurgen nieuwe operatietechnieken uit.

Lichaamsdonatie is in korte tijd erg populair geworden

In korte tijd is de belangstelling voor lichaamsdonatie snel toegenomen. Wat de oorzaak van deze populariteit is kan niet met zekerheid worden gezegd, maar men neemt aan dat de afname van de rol van de religie een factor kan zijn. De mensen voelen zich niet meer door het geloof gedwongen om begraven of gecremeerd te worden. Ook denkt men dat de reizende tentoonstelling "Body Works" van dr. Gunther van Hagens van invloed kan zijn. Deze expositie van meer dan tweehonderd geplastificeerde menselijke lichamen en organen is over de hele wereld door miljoenen mensen bezocht.

Aannamestop door te groot aanbod

Het aanbod van lichamen is zo sterk toegenomen dat de anatomische instituten een aannamestop van lichamen hebben ingesteld. Op enkele instituten is het aanbod zelfs verdrievoudigd.

Totale aannamestop: medische faculteit Amsterdam (VU), Nijmegen, Rotterdam, (voor onbepaalde tijd) en Groningen (voor twee jaar).
Beperkte mogelijkheden: Universiteit van Amsterdam, Leiden en Maastricht.

Lichaamsdonatie en nabestaanden

Omdat het lichaam van een donor na onderzoek anoniem wordt gecremeerd of begraven is er voor de nabestaanden geen mogelijkheid om afscheid van de overleden persoon te nemen Het verlies komt snel en is definitief. Tot een aantal jaar geleden moesten nabestaanden de leegte alleen verwerken.

Bijeenkomsten en herdenkingen

Het UMC Utrecht houdt sinds 2010 bijeenkomsten bij een herdenkingsplaquette die in het ziekenhuis is aangebracht. Daar kunnen mensen bij elkaar komen, van wie een dierbare in het jaar daarvoor is overleden en het lichaam voor de wetenschap beschikbaar had gesteld. Er blijkt in een grote behoefte te worden voorzien, omdat de mensen met lotgenoten kunnen praten en respect krijgen voor de keuze van de overledene.

In Nijmegen heeft het UMC St.Radboud een herdenkingsmonument in het Anatomisch Museum voor de nabestaanden. Sinds 2016 staat in Rotterdam een monument voor de lichaamsdonoren. Het is een kunstwerk van Wim ter Steege met een gedicht van een medisch student. Het monument is gefinancierd met crowdfunding.

© 2012 - 2023 Henbro, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.

Gerelateerde artikelen

Anatomie, fysiologie, topografie en pathologieWat is het verschil tussen anatomie, fysiologie, topografie en pathologie? En wat is precies het verschil tussen histolo…

Joods medische ethiek: verbod dode lichaam te balsemenBalsemen is een behandeling van het lichaam om ontbinding uit te stellen of te voorkomen. De idee dat balsemen het licha…

Anatomie modellen: Anatomische modellen menselijke anatomieDe medische wereld is enorm geholpen bij het in kaart brengen van het menselijk lichaam en alle processen, die zich daar…

Lichaam ter beschikking stellen aan de medische wetenschapIeder van ons weet dat je op een bepaald moment gaat overlijden. Veel mensen denken dat wanneer zij sterven er slechts t…

Waarom laten we boeren?We hebben allemaal wel eens het gevoel ervaren: we moesten een boer laten. Maar waarom laten we eigenlijk boeren? En waa…

Celorganellen in een eukaryootAlle organismen, of het nu planten, schimmels, honden of mensen zijn bestaan uit cellen. Dit is dan ook het kleinste lev…

Bronnen en referenties

Inleidingsfoto: Skeeze, Pixabay
De Gelderlander
Afbeelding bron 1: Rembrandt, Wikimedia Commons (Publiek domein)

Reacties

Saskia Janssen, 29-01-2018
Is het voor de wetenschap ook van belang om te weten of lichaamsdonoren ook aan bepaalde ziektes leden bij leven? Is men voor het onderzoek naar bepaalde aandoeningen juist op zoek naar lichaamsdonoren met die aandoening?
Ik heb bijv tinnitus. Die aandoening is nog niet goed begrepen. Wordt daar ook onderzoek naar gedaan aan overledenen met tinnitus? Reactie infoteur, 31-01-2018
Dag Saskia,
Ik kan hier helaas geen antwoord op geven, omdat ik het gewoonweg niet weet.
Misschien is het mogelijk om bij een van de universiteiten te informeren.

Rija Ruijter, 05-11-2017
Mijn moeder heeft haar lichaam ter beschikking gesteld aan de wetenschap. Zij is op 72 jaar overleden en opgehaald door Universiteit Maastricht. 22September 1986
De laatste tijd denk ik daar veel over na, en vind het uiteindelijk een prachtig initiatief. Je gekregen lichaam terug geven aan de wetenschap. Ik wil mij daarom opgeven om hier in aanmerking let komen. Kunt U mij verder helpen dit vast te leggen? Ik hoor graag van U.
Vriendelijke groet, Rija Ruijter Reactie infoteur, 07-11-2017
Dag Rija,
Ik ben niet de aangewezen persoon om u te helpen. Ik ben tekstschrijver en niet direct betrokken bij het helpen aanmelden of vastleggen van de donatie. Bovendien gaat het aanmelden op dit moment erg moeilijk. Maar u zou contact kunnen opnemen met één van de universiteiten.
met vriendelijke groet,
Henbro

Diny van Gerven, 10-10-2017
Wil graag me aanmelden voor lichaamsdonatie. Hoe moet ik dat verder doen? Reactie infoteur, 10-10-2017
Het aanmelden gaat op dit moment erg moeilijk. Maar u zou contact kunnen opnemen met één van de universiteiten.

Wim Dijkgraaf, 11-04-2017
Hoe en waar aanmelden voor donatie? Reactie infoteur, 13-04-2017
Het aanmelden gaat op dit moment erg moeilijk. Maar u zou contact kunnen opnemen met één van de universiteiten.

Jm Worsteling, 10-10-2016
Vraag: Bij opnamestop wordt Utrecht niet vermeld. Ik woon in Schiedam, ben 71 jaar en denk hier sterk over na. Zijn er nog mogelijkheden? Reactie infoteur, 10-10-2016
Helaas ben ik u niet op de hoogte van de huidige stand van zaken. Ik zou u willen adviseren zelf contact op te nemen met de universiteit.

Fera Siderius-Weites, 01-10-2016
Wil graag meer informatie. Bv. hoe ik bij donatie te werk moet gaan, hoe en waar moet ik mij aanmelden? Reactie infoteur, 03-10-2016
Dag,

Ik ken de procedure niet die gevolgd moet worden. Ik denk dat het het makkelijkst is om contact op te nemen met een van de universiteiten die in het artikel zijn vermeld.

Piet Tijm, 16-08-2016
Lichaamsdonatie, maar hoe of waar kan ik mij aanmelden? Reactie infoteur, 21-08-2016
Het aanmelden gaat op dit moment erg moeilijk. Maar u zou contact kunnen opnemen met één van de universiteiten.

Jan Bosch, 05-05-2015
Wat moet je doen om je op tegegeven voor lichaamdonatie? Waar vraag je dat aan en hoe?
Ik ben nu 73 jaar oud. Reactie infoteur, 16-05-2015
Beste Jan,

Helaas kan ik je geen antwoord geven. Ik ben tekstschrijver en niet van alle details op de hoogte. Sorry.
groeten van Henbro

Henbro (83 artikelen)
Laatste update: 13-01-2017
Rubriek: Wetenschap
Subrubriek: Anatomie
Bronnen en referenties: 3

Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.