Pseudowetenschap: De Dogon

Carl Sagan, als sterrenkundige verbonden aan de Corneil University en mede-auteur van The Cosmic Connection, heeft berekend dat het statistisch zeker moet zijn, dat intelligent leven zich reeds vele malen eerder heeft kunnen ontwikkelen en dat er tal van beschavingen moeten zijn geweest die ouder waren en hoger ontwikkeld dan de huidige. Sagan komt tot deze conclusie aan de hand van de miljarden sterren en de opgelooflijke leeftijd van het heelal.
Het zou dus mogelijk zijn dat de Dogon hun verbluffende kennis hebben verkregen van ruimtevaarders in lang vervlogen tijden. Sagan vindt dit echter niet waarschijnlijk, al is hij ervan overtuigd dat zij ooit in contact moeten hebben gestaan met een hoog ontwikkelde technische beschaving. ‘De Dogon ( een afrikaanse stam) beschikken over kennis die onmogelijk zonder een telescoop kan worden verkregen’, merkt hij op. Deze kennis hoeft echter naar zijn mening lang niet zo oud te zijn als sommige mensen geneigd zijn te denken.

De mythen over Sirius

Sagan wijst in dit verband op de verhalen van de Dogon met de verbluffend nauwkeurige wetenschappelijke informatie over Sirius, de helderste ster aan de gehele hemel. Die informatie betreft ook Sirius B, waarvan het bestaan door westerse sterrenkundigen echter pas in 1844 kon worden afgeleid. Een feitelijke waarneming was niet eerder mogelijk dan in 1862. In 1928 slaagde men er in nauwkeurig de opbouw te observeren van deze ‘witte dwerg’. Hierover is pas in de jaren ‘30 en ‘40 van deze eeuw gepubliceerd.

De Dogon zouden al veel eerder hebben geweten hoe het universum in elkaar zit, met inbegrip van Sirius B. Volgens Sagan is het goed mogelijk dat zij, gezien hun levendige belangstelling voor dit soort zaken, reeds véér de wetenschappelijke publicaties een en ander te horen hebben gekregen van een toevallig passerende Europeaan. Hij geeft een plastische beschrijving van hoe de Dogon rond een sfeervol kampvuur met hun bezoeker over de sterren kunnen hebben gepraat:
‘Ik stel mij zo voor dat omstreeks het begin van deze eeuw een Fransman in het toenmalige Frans West-Afrika daar met de Dogon heeft zitten praten. (...) De Dogon delen hun mythen over Sirius mee, en vragen vervolgens aan hun bezoeker of deze zijn mythen over Sirius wil meedelen.’

Zo zou het kunnen zijn gegaan, maar dan moet de Franse bezoeker toevallig goed op de hoogte zijn geweest van de sterrenkunde. Ook moet hij het goed hebben getroffen met zijn Dogon-gezelschap. Hij moet wel, al of niet rond een kampvuur, hebben gesproken met heel belangrijke Dogon. Alleen een selecte groep ingewijden onder hen is namelijk traditioneel op de hoogte van de sterrenkundige overleveringen met alle geheime berekeningen. Dat deze ingewijden hun kennis willen uitbreiden is overigens minder onwaarschijnlijk.

Twee Franse antropologen, Marcel Griaule en Germaine Dieterlen (de auteurs van A Sudanese Sirius System), slaagden er pas na tien jaar werken onder de Dogon in, deze ingewijden te spreken te krijgen. Eerst moest er een basis van wederzijdse waardering en vertrouwen zijn gevormd. Hun bevindingen maken de veronderstelling van Sagan zeker niet waarschijnlijker.

De sterrenkundige kennis van de Dogon heeft namelijk een religieus en mystiek karakter en is volgens een ingewikkeld systeem over verschillende priesterlijke functionarissen verdeeld. De hoogste priesters beschikken ieder voor zich slechts over een deel van het geheime kennissysteem. Zij zijn daarvoor verantwoordelijk. Alleen daarom lijkt het onwaarschijnlijk dat ze een dergelijke verheven kennis rond een kampvuur hebben willen spuien om een toevallige bezoeker te amuseren.

De kennis van de Dogon wordt van generatie op generatie mondeling doorgegeven. Hun beschaving kent niet het schrift, maar in dergelijke pre-alfabetische culturen wordt doorgaans de grootste zorg besteed aan het onveranderd doorgeven van overleveringen. Wanneer deze aan een vreemdeling zouden zijn meegedeeld, kan men zich ook afvragen in welke taal dit is gebeurd. Dit zou Frans of Arabisch moeten zijn, en dan zouden de Dogon in staat moeten zijn geweest hun bepaald niet eenvoudige verhaal daarin te vertalen.

Bij dit alles komt nog dat de Dogon aan het Sirius-systeem nog een derde ster toevoegen die bij de westerse sterrenkunde onbekend is. Dit zou een ster moeten zijn met een satelliet, die dus zou moeten opvallen.

Luchtspiegeling

Al even onwaarschijnlijk als de veronderstelde bezoeker rond een Dogon-kampvuur is de luchtspiegelings-theorie die de Britse sterrenkundige W.H. McCrea in 1973 heeft gelanceerd in het Journal of the British Astronomical Association. Hij oppert dat de Dogon hun informatie over Sirius B te danken hebben aan het feit dat de ster eenmaal per jaar zichtbaar zou zijn aan de horizon van de woestijn, namelijk wanneer Sirius en de zon vrijwel hetzelfde moment ondergaan. Dan zou Sirius B te zien zijn boven een luchtspiegeling van Sirius A.

Wat hier wel of niet te zien is, klopt echter weer niet met de informatie van de Dogon. Alleen al de luchtspiegeling zelf lijkt hun nooit te zijn opgevallen. Mocht dit toch het geval zijn, dan levert de luchtspiegelings-theorie echter geen verklaring van de verdere kennis over Sirius waarover de Dogon beschikken.