Wat is Hybrid Warfare? Een hybride vorm van oorlogsvoering

Vanaf 2014 is de term 'Hybrid Warfare' gebruikt toen onherkenbare (para)militairen opstandelingen in het oosten van de Oekraïne en de Krim hielpen. Al gauw werd de relatie gelegd dat het Russische militairen waren, maar Poetin ontkende zijn betrokkenheid bij het conflict. Het begrip hybride oorlogsvoering wordt daardoor vaak geassocieerd met de Russische dreiging, maar is ook van toepassing op groeperingen zoals IS. Toch is vaak niet bekend wat de kenmerken zijn van zo een hybride dreiging. Wat is het eigenlijk? En hoe kan je het herkennen?

• Een definitie van een omstreden begrip
• De historische achtergrond: Hybrid Warfare is van alle tijden
• Wat zijn de kenmerken van Hybrid Warfare?
• Hoe herken je Hybrid Warfare? De voornaamste indicatoren van Hybride oorlogsvoering

Een definitie van een omstreden begrip

Het gebruik van het woord hybride duidt op de tussenvorm van reguliere en irreguliere praktijken van een staat of een groepering. Met regulier wordt in dit geval bedoeld: ‘wat is normaal voor de buitenwereld?’. Met de term ‘irregulier’ wordt aangeduid de toepassing van elementen die niet aantoonbaar zijn: ’wat zie je niet of kun je niet bewijzen?’. In veel onderzoeken over dit onderwerp bestaat er geen eenduidige definitie. Maar de volgende definitie omvat veel van de gebruikte begrippen:

Een actor die een combinatie van reguliere en irreguliere activiteiten gebruikt om een opponent aan te grijpen. De actor maakt daarbij synchroniserend gebruik van politieke, militaire, para-militaire, economische, criminele, (des)informatie en terroristische middelen om zijn doel te bereiken.

De historische achtergrond: Hybrid Warfare is van alle tijden

Zoals met veel nieuwe begrippen is het veelal ‘oude wijn in nieuw zakken’. In de geschiedenis zijn er talloze voorbeelden van staten die een hybride vorm van oorlogsvoering hebben toegepast. Denk bijvoorbeeld aan het conflict in Noord-Ierland tussen de katholieken en protestanten. De politieke vleugel Sinn Féin en de paramilitaire groepering Irish Republican Army (IRA) hielpen de katholieken in Noord-Ierland. Terwijl de Britse overheid in de jaren 80 van de twintigste eeuw gezien werd als steunverlener aan de protestanten in het gebied. De politieke tak, Sinn Féin, trad naar buiten als een normale politieke partij. Terwijl de IRA terroristische aanslagen pleegde op Britse doelen en contacten onderhield met de internationale wereld van de georganiseerde misdaad. Formeel waren er geen betrekkingen tussen de bonafide bovenwereld en de duistere onderwereld, maar later kreeg de Britse inlichtingendienst meer inzage in de verstrengeling. Personen uit de politieke vleugel onderhielden informele contacten met de terroristen van de IRA en er werd gemeenschappelijk beleid uitgestippeld.

Wat zijn de kenmerken van Hybrid Warfare?

Statelijke actoren met een andere politieke cultuur

Niet alleen groeperingen maken gebruik van deze vorm van oorlogvoeren, maar ook statelijke actoren. De reden is veelal eenvoudig te verklaren. Diplomatieke conflicten met buurlanden of internationale organisaties verlopen veelal moeizaam. Jaren gaan voorbij en het resultaat is vaak een compromis. In Nederland is compromis een positief woord. Een teken van welwillendheid en samenwerking. Dit is niet het geval in landen met een andere politieke cultuur. Daar kan het sluiten van compromissen worden gezien als een teken van zwakte. Waarom zou je dat doen als je ook via criminele middelen je doel kan bereiken?

Zero-sum game

De Amerikanen hebben hiervoor een term:‘zero sum game’. Hiermee wordt bedoeld dat de oplossing van een som nul moet zijn. Als een partij wint, dan moet de andere partij verliezen anders kan er geen sprake zijn van een nul. Tegen grote invloedrijke staten of allianties van staten is het moeilijk om te winnen. Of om in termen van de 'zero sum game' te spreken: de sterken moeten minder sterk worden om in balans te komen met mijn zwakte. Om tegen invloedrijke staten te strijden moet je daarom weleens grijpen naar methoden die niet helemaal ethisch zijn, is dan de redenatie.

Scheiding tussen de politieke bovenwereld en de criminele onderwereld

Voor staten die hybride oorlogsvoering gebruiken is dan ook belangrijk om middelen te gebruiken die wel te ontkennen zijn (plausible deniability). Zij maken veelvuldig gebruik van inlichtingen- en veiligheidsdiensten om contacten te leggen met bewapende groeperingen, cybercriminelen en terroristen die hetzelfde doel hebben: verzwakken van de tegenstander voor eigen gewin. De staat geeft deze criminele elementen een soort ‘kapersbrief’ en synchroniseren de criminele activiteiten met de legitieme middelen om een ander land te ontwrichten. Tegelijkertijd is het belangrijk voor zo een staat om voor de buitenwereld een betrouwbare partner te zijn in het politieke domein. Ook al gebeuren er onder de ‘waterlijn’ allerlei activiteiten die het spreekwoordelijke daglicht niet kunnen verdragen.

Hoe herken je Hybrid Warfare? De voornaamste indicatoren van Hybride oorlogsvoering

De begrippen hieronder zijn indicatoren voor het gebruik van hybride oorlogsvoering door een staat (of actor). Veelal kunnen de typeringen wel los van elkaar worden herkend, maar het vergt onderzoek om te kunnen opmerken over de onderstaande kenmerken in synchronisatie worden uitgevoerd.

Politiek

Multilaterale afspraken met buurlanden om ervoor te zorgen dat er geen politiek blok tegen je gevormd kan worden. En als er een politiek blok is gevormd dan is het doel om de cohesie van zo een organisatie te ondermijnen of de legitimiteit in twijfel te trekken.

Militair

Demonstratief groot vertoon met militaire middelen om te manoeuvreren en ontzag in te boezemen, maar niet aansturen op een directe confrontatie. Conflicten worden uitgevoerd door kleinere paramilitaire groepen die niet met jou geassocieerd kunnen worden.

Crimineel

Faciliteren en richten van georganiseerde misdaad (bijvoorbeeld motorbendes) en cybercriminaliteit op een bepaald aandachtsgebied, waarbij financieel gewin behouden mag worden.

Informatie

Actief verspreiden van fake news en trolling activiteiten via mediabedrijven en social media, gericht op het in kwaad daglicht stellen van een tegenstander; maar ook de eigen bijdrage aan een conflict te legitimeren.

Terrorisme

Het materieel steunen van terreurbewegingen waar die aanslagen plegen op je tegenstander. Dit kan zijn het leveren van benodigdheden om een bom te maken of bewust niet optreden in gebieden waar terroristen schuilen (als het binnen de landsgrenzen ligt).

Lees verder

• Gevechtsoperaties: Militair optreden tegen de vijand
• Manoeuvre: Militair bewegen tegen een opponent