Tornado, verwoestend natuurverschijnsel

Om de zoveel tijd wordt de wereld opgeschrikt doordat er weer een tornado is geweest die zeer veel verwoesting heeft aangericht. Een tornado is een luchtverschijnsel met draaiende lucht om een verticale as die een snelheid kan bereiken van enkele honderden kilometers per uur. De diameter van die wervelende lucht varieert van enkele tientallen meters tot een paar kilometer. Een tornado is zichtbaar omdat de waterdamp in de wervel condenseert of omdat materialen van de oppervlakte van de aarde worden opgetild.

Tornado en supercelbui

Een tornado ontstaat omdat in een buienwolk een sterke opwaartse luchtstroom optreedt. Zeer krachtige tornado’s treden vooral op bij zogenaamde supercelbuien. Een supercelbui is de zwaarst voorkomende onweersbui die zeer lang kan duren met veel bliksem, neerslag en zware windstoten. De vormen van tornado’s zijn heel verschillend. De drie voorkomende vormen zijn:

1. Kachelpijptornado: Deze heeft verticale wanden die loodrecht op het aardoppervlak staan.
2. Touwtornado: Deze tornado ziet er uit als een slang verticaal in de lucht.
3. Wigtornado: De wigtorndo kenmerkt zich door een wigvorm.

Ongeveer eenzelfde verschijnsel als een tornado maar veel minder krachtig is een windhoos.

Veel tornado’s in Verenigde Staten

Tornado’s komen vooral voor in de Verenigde Staten en met name in het centrale deel daarvan. Gemiddeld kent dat gebied duizend tornado’s per jaar. Midden-Texas en het oostelijk deel van Nebraska en Iowa kent de meeste tornado’s vooral in de maanden april, mei en juni. De tornado’s in dat gebied ontstaan doordat vochtige warme lucht, vanuit de Golf van Mexico, noordwaarts onder een luchtlaag schuift die afkomstig is van Mexico en de Rocky Mountains. Soms is het dan bij het aardoppervlak veel warmer dan op tien kilometer hoogte waardoor de warme lucht snel opstijgt en wolken ontstaan tot af en toe vele kilometers hoog. Windrichtingen en verschillen van de windsnelheid op de diverse hoogten spelen ook een belangrijke rol bij het ontstaan van een tornado.

Verwoestend natuurverschijnsel niet precies voorspelbaar

Het gebied waar een tornado zich gaat ontwikkelen is vaak voorspelbaar maar niet de precieze plaats en het exacte tijdstip. Door die voorspellingen kunnen mensen voor de kick een tornado opzoeken. Maar ook zoeken wetenschappers tornado’s op om metingen te verrichten van de temperatuur, de druk en de luchtvochtigheid om het ontstaan van tornado’s beter te begrijpen.

Schaal van Fujita met aanduiding km en schade

Tornado’s worden ingedeeld volgens de schaal van Fujita (een Japanse meteoroloog en natuurkundige) en aangeduid met de letter F en een getal er achter. Een overzicht van die indeling is:

Tornado’s in Nederland en België vooral in augustus

In Nederland en België komen af en toe tornado’s voor die minder krachtig zijn en daardoor doorgaans windhozen worden genoemd. Een historische tornado is die van 1 augustus 1647. Op die dag werd het schip van de Dom van Utrecht getroffen en stortte volledig in. De sporen daarvan zijn nog duidelijk zichtbaar omdat het schip nooit herbouwd is en de toren van de dom los staat van de overblijfselen van het koor en het dwarsschip. De laatste honderd jaar telt Nederland en België een aantal tornado’s met snelheden op de schaal van Fujita van soms F3 en F4 zoals:

• Borculo 10 augustus 1925
• Neede 1 juni 1927
• Veluwe 23 augustus 1950
• Winterswijk 27 maart 1966
• Oostmalle, Chaam en Tricht 25 juni 1967
• Moerdijk 6 oktober 1981
• Doornik 14 augustus 1999
• Hautmont 3 augustus 2008
• Wijk bij Duurstede 3 november 2013