Golven in zee en oceaan – de deining van het water
Waar zee is zijn golven, al zijn ze niet altijd groot en spectaculair. Dat hangt onder meer van de omgeving en het weer af. Bij Tahiti zie je heel andere golven dan bij de Waddeneilanden. Er zijn brekende golven, rollende golven, kabbelende golven, monstergolven, pointbrakes, tubes en deinende golven. En ze zijn er van millimeterklein tot metershoge muren van water die midden op zee bestaan uit hoge toppen en diepe dalen, die, als ze land tegenkomen, een verwoestende kracht blijken te bezitten. Er bestaan windgolven en tsunami’s en in feite is het getij ook een heel lange golf waar eb het dal is en vloed de top. Maar hoe ontstaan golven eigenlijk? En waarom zijn de golven van de Noordzee anders dan die op de oceaan?
Bron: Unsplash, PixabayGolven in zee en oceaan – de deining van het water
- Ontstaan van golven
- Zeegang en deining
- Schaal voor zeegang
- Windgolven
- Overslaande golf
- Golfhoogte en monstergolf
- Huizenhoge golven op de Noordzee
- Surfgolven
- Temperatuur en golfhoogte
- Lange golven
- Zwaartekrachtgolven
- Capillaire golven
- Onderwatergolven
- Tsunami
- KNMI in De Bilt
Ontstaan van golven
Golven ontstaan door de wind die over het water gaat of door een beving van de aarde. Ook de zwaartekracht van de aarde en de aantrekkingskracht van zon en maan hebben effect op het water. De aanwezigheid van land of obstakels of juist de afwezigheid daarvan, de ruimte en diepte van de zee hebben invloed op de golven en natuurlijk spelen de temperatuur van het water en de lucht erboven mee. Deze krachten werken in op alle zeeën en oceanen van de wereld, maar elk water kent zijn eigen condities en eigenaardigheden, met zijn eigen kleur, maat en vorm golven.Op en neer
Het lijkt alsof golven vooruit bewegen, maar dat doen ze niet echt. Ze bewegen op en neer. De waterdeeltjes maken cirkelbewegingen, van boven naar rechts, naar beneden, naar links en weer naar boven. Hoe hoger de golf hoe groter de altijd maar doorgaande cirkelbeweging. Aan de oppervlakte zijn die cirkels het grootst en als je het water in duikt voel je de golf bovenin het sterkst. Hoe dieper je komt des te minder je van de golfbeweging merkt. De golf zelf verplaatst geen watermassa maar energie.
Zeegang en deining
Het ontstaan van golven is een samenspel tussen de wind, de zeegang, en de deining. Zeegang ontstaat onder rechtstreekse invloed van de wind, deining niet. De invloed van de wind op het ontstaan van deining is indirect. Deining (swell) wordt veroorzaakt door wind die ver weg op zee het water in beroering brengt en waarvan de golven zijn weggelopen of door onrust in het water van wind die een paar dagen eerder woei. Deining kent een schaal, die lijkt op de Schaal van Beaufort.Schaal voor zeegang
| Schaal | Zeegang | Deining |
|---|---|---|
| 0 | Vlak | Geen deining |
| 1 | Kabbelend | Lage, korte en matige lange deining |
| 2 | Licht golvend | Lage en lange deining |
| 3 | Golvend | Matig hoge en korte deining |
| 4 | Zee | Matig hoge en matig lange deining |
| 5 | Aanschietende zee | Matig hoge en lange deining |
| 6 | Wilde zee | Hoge en korte deining |
| 7 | Hoge zee | Hoge en matig lange deining |
| 8 | Zeer hoge zee | Hoge en lange deining |
| 9 | Zeer hoge, wilde zee | Dooreenlopende deining |
Windgolven
Voor alle wateren geldt dat de meeste golven windgolven zijn, die ontstaan door een wind die over het wateroppervlak blaast. De wind veroorzaakt rimpels en door die rimpels krijgt de wind nog meer grip op het water. De golven worden afgeremd door land en daarom zijn ze verder op zee hoger dan aan de kust. In de diepe zee of oceaan treffen de golven nauwelijks remmende obstakels.Richting van de golven
De wind bepaalt de richting waaruit de golven komen. Bij westenwind komen de golven uit het westen. Ook bij weinig wind zijn er golven en ook als de wind van het land komt is er beweging in het water, door de deining van golven die elders zijn ontstaan.
Overslaande golf
Het overslaan van een golf aan de kust wordt veroorzaakt door de cirkel van de waterdeeltjes die platgedrukt wordt door de bodem. Dat gebeurt als de golf in ondiep water komt en de waterdeeltjes hun cirkelvorm niet meer volledig rond kunnen maken. De beweging wordt ellipsvormig en de wrijving met de bodem zorgt ervoor dat de waterdeeltjes aan de benedenkant van de ellips worden afgeremd. Aan de oppervlakte is die remming er niet, waardoor die waterdeeltjes sneller bewegen en de golf overslaat.Golfbrekers
Golven breken als ze een koraalrif, zandbank, rots, kunstmatige golfbreker, overboord geslagen zeecontainer, scheepswrak of gewoon de bodem van de zee tegenkomen.
Golfhoogte en monstergolf
Een golf heeft een top en een dal en golfhoogte wordt gemeten als de afstand tussen die twee. Een golf wordt hoger naarmate het harder waait en bij de hoogte van de golf spelen de omvang en diepte van de zee een rol. Stormgolven op de oceaan zijn zo'n 7 meter hoog. Dat kan oplopen tot 15 meter.Poseidon Adventure
Heel af en toe ontstaat er een monstergolf die wel 30 tot 35 meter kan worden. Als ze komen dan is het vaak bij heldere hemel en zonder waarschuwing vooraf. De monstergolven rollen dan tegen de bestaande golfrichting en stroming in. De golf die de Poseidon deed kapseizen in de film The Poseidon Adventure was zo'n monster.
Heel af en toe ontstaat er een monstergolf die wel 30 tot 35 meter kan worden. Als ze komen dan is het vaak bij heldere hemel en zonder waarschuwing vooraf. De monstergolven rollen dan tegen de bestaande golfrichting en stroming in. De golf die de Poseidon deed kapseizen in de film The Poseidon Adventure was zo'n monster.
Huizenhoge golven op de Noordzee
De Noordzee kan aardige golven produceren, maar extreem hoge golven komen er nauwelijks voor. Daarvoor ontbreken de extreme weersomstandigheden. De zee gaat het meest tekeer bij zware noordwesterstorm samen met springvloed. Toch kan er met ontzag worden gesproken over de golfhoogte van de Noordzee. Bij windkracht 7, harde wind, ontstaan er golven van vier meter hoog. Bij windkracht 10, wat een zware storm betekent, ontstaan er huizenhoge golven.Noordwesterstorm
Als er een paar elementen samenkomen, dan kunnen er uitzonderlijke situaties ontstaan. Dat gebeurt bijvoorbeeld als het windveld van een storm precies in de richting van de golven over de Noordzee trekt. Als dat bij toeval ontstaat kunnen er extreem hoge golven ontstaan. Er zijn voor de kust van de Waddeneilanden wel eens golven van twaalf meter hoog gemeten. Dat houdt ook in dat de golven in het midden van de Noordzee nog hoger kunnen worden, in die extreme omstandigheden wel tot twintig meter. Zo’n situatie doet zich op de Noordzee zelden voor.
Surfgolven
De Noordzee kan aardig spoken en hoge golven produceren. Het levert golven op waar je op kunt surfen, maar ze zijn niet te vergelijken met de golven die je bij een surfmekka als Tahiti vindt. Niet alleen heeft het water daar een heel andere kleur, de golven zijn er ook hoger en geschikt voor surfen met een grote S. Dat komt door de bodemstructuur. In de Noordzee loopt die geleidelijk op naar de kust. Bij de eilanden Tahiti en Hawaï, nog zo'n mooie surfplek, is de situatie heel anders. Die eilanden worden omringd door een diepe oceaan. De golven daar lopen met een grote snelheid op een stijle kust. Er is geen langzaam oplopende bodem die de snelheid remt. De golven breken op het moment dat de diepte onder de golf eenderde is van de grootte van de golf. Hoe de golf breekt komt voort uit de vorm van de zeebodem, de snelheid en de hoogte van de golf.Tahiti en Hawaï
Die condities zijn bij Tahiti en Hawaï van dien aard dat daar geweldige surf breaks te vinden zijn. Die bij het eiland Maui in Hawaï zijn het hoogst met hun 12 tot 18 meter. In de surfwereld zijn beach breaks (golven die op het strand breken), reef breaks (golven die op een rif breken) en point breaks (golven die op een rotsachtige uitloper van de kust breken) van belang. Bij zeer hoge brekende golven kunnen tubes ontstaan, tunnels in de golf, waar geoefende surfers graag een ride door maken. Ze zijn onder meer bij Tahiti te vinden.
Tahiti / Bron: The Last Minute, Wikimedia Commons (CC BY-2.0)
Bron: Lenaeriksson, Pixabay
Noordzee / Bron: Khfalk, Pixabay
