Golven - vloedgolf, vloedbranding en tsunami

Het samenspel van water en wind maakt golven, die kunnen opstuwen tot vele meters hoogte: het kan monstergolven doen ontstaan. Er bestaan meer golven die door de wind tot grote hoogte worden gestuwd, maar er zijn ook golven die een andere voedingsbodem hebben. Neem nu de tsunami, die ontstaat na een aardbeving op de bodem van een zee. Een tsunami kan een verwoestende werking hebben op het land dat hij tegenkomt, zodat er tsunami waarschuwingen worden afgegeven en mensen zich in veiligheid kunnen brengen. Wat voor golven bestaan er nog meer en zijn ze allemaal zo angstwekkend als de tsumani?

Natuurverschijnsel van getijgolf tot vloedbranding

• Golven
• Getijgolf
• Springvloed
• Stormvloed
• Vloedbranding
• Tsunami
• Vloedgolf
• Meer golven

Golven

Minder schadelijk dan de tsunami en dagelijks voorkomend is de getijgolf. Tweemaal per etmaal gaat die over alle zeeën van de wereld. Springvloeden komen twee keer in de maand voor en als ze samenkomen met storm dan worden het stormvloeden, die schade aan de kustverdediging van de lage landen kunnen aanbrengen. Er zijn ook golven waar watersporters groot plezier aan beleven door er op te surfen, zoals de vloedbranding. Water en golven, we kunnen er angst voor hebben en plezier aan beleven.

Getijgolf

Het is niet overal op de wereld op het zelfde moment hoog water. Tussen Harlingen en de pier bij Nes op Ameland zit bijvoorbeeld een verschil van iets meer dan een half uur. Het is in Harlingen elke dag 36 minuten eerder hoogwater dan bij Nes. Het getij ontstaat onder invloed van de zwaartekracht van zon en maan en de rotatie van de aarde speelt daar ook een rol in. De krachten van maan en zon zijn niet overal op de aardbol op het zelfde moment in gelijke mate werkzaam. Wanneer het op het ene punt hoog water is ziet men elders in de wereld laag water. Het getij verplaatst zich over de zeeën en oceanen in een getijgolf. De getijgolf in de Noordzee komt bijvoorbeeld uit de Atlantische Oceaan en verspreidt zich van noord naar zuid en dan naar de oostkant van de Noordzee. Daarom heeft Harlingen ruim een half uur eerder hoog water dan Nes op Ameland of Schiermonnikoog.

Co-tidal lines

De plaatsen waar het op hetzelfde moment hoog water is kunnen worden verbonden met een lijn die co-tidal lines worden genoemd. Als je deze lijnen bestudeert dan zie je dat er punten zijn waar sommige lijnen samenkomen. Dat zijn de amfidromische punten en op die plekken is nauwelijks verschil tussen hoog en laag water.

Springvloed

Een springvloed is zeer hoog water dat ontstaat door de samenwerking van de krachten van maan en zon. Een springvloed komt maandelijks twee keer voor en duurt drie tot zes uur. Springvloed en de tegenhanger doodtij zijn als het ware een grote golfpiek en golfdal die elke twee weken door de zeeën en oceanen rolt. De zwaartekracht van maan en zon die twee keer per maand in één lijn staan en elkaar daardoor versterken zorgen voor springvloed.

Doodtij

Tegenhanger doodtij komt ook elke veertien dagen voor, op het moment dat de zon en maan haaks op elkaar staan en elkaar daardoor tegenwerken. Met doodtij is de vloed minder hoog en de eb minder laag.

Stormvloed

Een vloed met krachtige golven is stormvloed. Ze treden onregelmatig op en hangen samen met het weer. Storm dat samenkomt met vloed of springvloed kan een stormvloed veroorzaken, waarbij de golven over de dijken van de Nederlandse kust slaan en België tijdelijk damwanden plaatst om de kuststrook te beschermen tegen de krachten van de golven.

Watersnoodramp 1953

De watersnoodramp van 1953 ontstond uit een springvloed die samenkwam met een zware storm. Bij een stormvloed zijn de golven niet zozeer huizenhoog, maar is de zeespiegel hoog waardoor golven op de kustbescherming kunnen beuken.
Op 13 januari 2017 (vrijdag de 13e) was er sprake van stormvloed aan de kust van Nederland en België, overigens zonder al te veel schade.

Vloedbranding

Vloedbranding is een getijdegolf die een rivier opstroomt of in een smalle baai dringt. Het natuurverschijnsel wordt ook wel bore genoemd of benak (Lupar rivier in Maleisië), pororoca (Amazaone in Brazilië) of mascaret (Seine in Frankrijk). Het is een vloedgolf. Verschillende rivieren en baaien in de wereld zijn bekend om hun vloedbranding. De vloedbranding, die als een muur van water stroomopwaarts kan rollen, is vooral regelmatig te zien op plekken waar het verschil tussen eb en vloed meer dan 6 meter groot is en waar de vloed als in een trechter binnenkomt. De vloed komt bijvoorbeeld in een baai en stuwt voort naar een smallere rivier. Op die rivier vormt zich dan de vloedbranding die stroomopwaarts beweegt. Door de trechtervorm wordt de vloedgolf verhoogd. Vloedgolven komen voor als brekende golven en als golven die geleidelijk voortrollen, gevolgd door meerdere kleinere golven. De scheepvaart is beducht op vloedbranding, maar voor riviersurfers is het een geweldig natuurfenomeen.

Qiantang Jiang

De grootste vloedbranding heeft de Qiantang Jiang in China, waar golven tot 9 meter hoog voorkomen, die zich met een snelheid van 40 kilometer per uur verplaatsen.

Rivieren met vloedbranding

Vloedbranding komt onder meer voor op de volgende rivieren:

• Brahmaputra in India, Bangladesh;
• Indus in Pakistan;
• Lupar Rivier in Maleisië.
• Amazone, Mearim Rivier en Araguari Rivier in Brazilië;
• Petitcodiac Rivier in de Fundybaai, New Brunswick in Canada;
• Shubenacadie Rivier, ook bij de Baai van Fundy, Nova Scotia in Canada.
• Turnagain, Cook Inlet in Alaska.
• Severn in Groot-Brittanië;
• Trent in Groot-Brittanië;
• Dordogne, Frankrijk;
• Garonne, Frankrijk;
• Seine, Frankrijk;
• Durme, België;
• Daly, Noordelijk Territorium in Australië.

Tsunami

Een tsunami is een enorme golf die wordt veroorzaakt door een zeebeving of een aardverschuiving. Een tsunami is gevaarlijk omdat hij tamelijk onverwacht de kust kan overstromen. Het is niet nauwkeurig voorspelbaar en vaak zelfs onvoorspelbaar wanneer een deel van een berg in een fjord valt en daar een vloedgolf veroorzaakt.

Tsunami waarschuwing

Zeebevingen kunnen worden geregistreerd en dan kan men een tsunami waarschuwing doen uitgaan naar de kustgebieden in de buurt van de tsunami. De bewoners kunnen zich dan uit de voeten maken en hoger liggende delen van het land opzoeken om de golf af te wachten.

Vloedgolf

De begrippen tsunami en vloedgolf worden vaak door elkaar gebruikt, maar het zijn twee verschillende verschijnselen. Een vloedgolf is een hoge getijdegolf, ontstaan bij vloed, hoog tij, of bij springvloed. De getijdegolf loopt baaien of riviermondingen in en geeft een plotselinge hoge waterstand die schadelijk voor de schepen en omgeving kan zijn. Een vloedgolf kan ook ontstaan door een ongeluk zoals een stuwdamdoorbraak.

Meer golven

• Boeggolf
• Deining
• Hekgolf
• Kielzog
• Golven op de oceaan
• Reuzegolf of monstergolf
• Scheepsgolf
• Seiche
• Surfgolven
• Witte Tijgers
• Zeegang

Lees verder

• Storm, hoge golven en witte tijgers op de Noordzee
• Golven in zee en oceaan – de deining van het water
• De kleur van het zeewater - Noordzee en oceaan
• Aardbeving in de Noordzee – tsunamigevaar in Nederland
• Onderkoeling of hypothermie - Zwemmen in de Noordzee