De tornado: de vinger van God

In Nederland en België komen ze gelukkig niet al te vaak voor: tornado's. Maak kennis met een van de meest extreme en dodelijke weersverschijnselen die onze aarde rijk is... Een tornado is een extreme versie van een wervelwind (omhoog wervelende vochtige lucht, die kan ontstaan in een onweersbui). De windsnelheden variëren van 64 km/u tot soms wel over de 500 km/u en ook de diameter van de slurf loopt uiteen van slechts enkele tientallen meters tot soms enkele kilometers. De tornado is meestal zichtbaar, doordat puin wordt opgetild van de grond of omdat waterdamp condenseert in de wervel.

Het ontstaan en de kracht van een tornado:

Een tornado ontstaat bij een sterke opwaartse verticale luchtstroom in een buienwolk. Soms is de rotatie onderdeel van een rotatie van de hele bui, die in dat geval een supercel genoemd wordt. Indien de rotatie geen onderdeel is van de rotatie van de hele bui, worden ze vaak een (minder krachtige) windhoos genoemd.

Er zijn bepaalde voorwaarden voor het opstaan van een (krachtige) tornado:

- Er moet sprake zijn van een felle (onweers)bui. Die ontstaat als de temperatuur sterk afneemt met de hoogte, terwijl op de grond vochtige lucht (met veel waterdamp) aanwezig is;
- De bui moet een roterende stijgstroom bevatten. Doordat de waterdamp condenseert tot waterdruppels, komt de warmte vrij, zodat de stijgstroom warmer blijft dan de omgeving. Doordat warme lucht stijgt, blijft aldus de stijgstroom in stand. Hoe warmer de waterdamp is, hij krachtiger de stijgstroom zal zijn.
- Op grote hoogte staat een krachtige wind, die vanuit een andere richting komt dan de wind op de grond;

Op dit moment is voor de rest echter nog veel onduidelijk met betrekking tot het ontstaan van tornado's.

Op basis van de windsnelheden, die gehaald worden in de tornado, wordt de tornado ingedeeld in de Fujita-schaal (vergelijkbaar met de Beaufortschaal voor wind).

De Fujita-schaal:

Waar komen tornado's voor?

Tornado Alley is een gebied dat wereldberoemd is, omdat hier het meest frequent tornado's voorkomen. Ook zijn hier de krachtigste tornado's ter wereld geregistreerd. Het gebied loopt van midden Texas tot het oosten van Nebraska en Iowa. In mei 1999 ontstond in Oklahoma (midden in Tornado Alley) de zwaarste tornado, die tot nu toe ooit is gemeten met windsnelheden tot 510 km per uur. De tornado bereikte de buitenwijken van Oklahoma City. Uiteindelijk verloren op die dag 46 mensen het leven.

Het gemiddelde om door een tornado getroffen te worden in Tornado Alley is ongeveer 345% groter dan in de rest van Amerika. Dit houdt natuurlijk niet in dat de rest van Amerika (en de wereld) niet te maken kunnen krijgen met tornado's. Overal in de wereld kan zwaar weer ontstaan, al is de kans hierop in de poolgebieden natuurlijk te verwaarlozen.
In Nederland zijn er tot nu toe twee grote (Amerikaanse) tornado's geweest: op 1 juni 1927 bij Neede (F4) en op 25 juni 1967 bij Oostmalle, Chaam en Tricht (F3). Daarnaast zijn er ook kleinere tornado's (F1 of F2-klasse) geregistreerd.

Storm chasing:

Stormchasers zijn groepen mensen die bewust op zoek zijn naar onweersbuien in de hoop om een tornado te zien en vast te kunnen leggen. De stormchasers spelen echter vaak ook een belangrijke rol in het onderzoek naar tornado's, het waarschuwen van de lokale bevolking en hulp achteraf.
In de film "Twister" (1996) wordt er een kijkje in de keuken gegeven van de stormchasers. Na het uitkomen van de film ontstond er een hype op chasing. De werkelijkheid is echter minder spannend: vaak worden in korte tijd duizenden kilometers afgelegd en worden er slechts enkele tornado's per jaar gezien. Omdat het erg lastig is om te voorspellen waar een tornado aan de grond komt en de tornado meestal slechts een aantal minuten bestaat, is het erg lastig om op dat moment op de juiste plaats te staan.
Daarnaast hoeft er natuurlijk geen tornado te ontstaan. Een mooi voorbeeld was het weeralarm dat op 20 augustus 2009 door het KNMI was uitgegeven. Die dag was er een groep chasers op pad in Nederland om tornado's te spotten. Doordat het noodweer minder extreem uitpakte dan voorspeld, werden er geen tornado's waargenomen.
Tenslotte is het, op het moment dat er een tornado is, een gevaarlijke hobby. Het blijft toch een tornado en beweegt zich onvoorspelbaar voort met een grondsnelheid van enkele tientallen kilometers per uur en vluchtwegen versperd kunnen zijn of geblokkeerd door vluchtende burgers.