De omstreden hoogte van de Mount Everest

Mount Everest, de godin-moeder van de wereld. Een kolos op de grens tussen Nepal en China (Tibet). Het blijft echter gissen hoe hoog die berg precies is. Ook satellietmetingen bieden geen of maar zeer tijdelijk uitkomst. Inmiddels hebben in de afgelopen decennia duizenden alpinisten de top bereikt. Op 8 juni 1924 verlieten George Mallory en Andrew Irvine Kamp VI. Ze werden voor het laatst gezien op 240 meter van de top van de Mount Everest. Volgens onofficiële bronnen zouden ze Edmund Hillary en de Nepalees Norgay voor zijn geweest en als eerste westerlingen de reus van de Himalaya hebben bedwongen.

Inhoud

• Onbetwist de hoogste berg?
• Peak XV (Piek 15)
• Dak van de wereld
• Nog nauwkeuriger met gps
• Aardbevingen en tektonische platen
• Het blijft gissen

Onbetwist de hoogste berg?

De Mount Everest is een berg in de Himalaya, op de grens tussen Nepal en Tibet. De traditionele naam is Chomolungma (godin-moeder van de wereld). De Everest is genoemd naar de Brit Sir George Everest, die in de jaren dertig en veertig van de 19de eeuw met een groep landmeters als eerste de hoogte van die (gewone) berg probeerde te bepalen. Pas veel later werd de Mount Everest als de hoogste berg betiteld.

Mallory en Irvine
De top werd in 1954 officieel voor het eerst bedwongen door Edmund Hillary en de Nepalees Norgay, hoewel de meningen daarover flink verdeeld zijn. Het blijft immers nog steeds onduidelijk of Mallory en Irvine hen in 1924 wellicht voor waren geweest. Op enkele honderden meters van de top zagen getuigen hen in de jaagsneeuw voor altijd uit het zicht verdwijnen. Talloze klimmers zijn hen in de jaren daarna over de steile hellingen gevolgd en velen zijn omgekomen in de sneeuw en vrieskou.

Peak XV (Piek 15)

De Mount Everest werd in de 19de eeuw ‘Peak XV’ genoemd. Een van de vele 'gewone' bergtoppen die toen bekend waren. Een paar eeuwen geleden werd nog aangenomen dat de Chimborazo de hoogste berg was, een top van 6267 meter in de Andes. Van veel pieken werd destijds gezegd dat ze de hoogste zouden zijn, zoals de Dhaulagiri, een Himalaya-reus van 8172 meter hoog.

Indiase landmeters

In 1840 wist men zeker dat de Kanchenjunga met 8598 meter de hoogste was. De cijfers klopten natuurlijk niet. Piek 15 zag er bovendien niet bijzonder uit. Wie indertijd suggereerde dat die top wel eens de hoogste berg zou kunnen zijn, werd beslist niet serieus genomen. Daar kwam pas verandering in toen Indiase landmeters in 1852 metingen deden op een plateau, 150 kilometer van de top.

Dak van de wereld

In de 19de eeuw werd Brits-Indië in kaart gebracht. Het was in een periode dat de Mount Everest nog Peak XV (Piek 15) werd genoemd. Het opmeten van bergen werd gedaan met behulp van de stelling van Pythagoras. Met de afstand tot de berg als basis werd de hoek tussen het horizontale vlak en de top bepaald. Met de hoogte als uitkomst. De Indiase landmeters hadden berekend dat Peak XV 8840 meter hoog was. Sir George Everest was voorzitter van het instituut dat de metingen deed. Peak XV werd later – ongetwijfeld als dank – omgedoopt in Mount Everest.

Ware hoogte?
Pas in 1950 was Nepal niet langer gesloten voor buitenlanders. Een belangrijk moment. De landmeters konden toen dichter bij de top komen, niet langer gehinderd door plaatselijke verschillen in de luchttemperatuur met als gevolg ‘verwrongen beelden’ in hun telescopen. In 1954 kwam men met een nieuwe uitkomst over de hoogte van de Everest. Die zou 8848 meter zijn. Toen bleek dat de Indiase landmeters van weleer verbazingwekkend nauwkeurig te werk waren gegaan.

Nog nauwkeuriger met gps

In 1986 beweerden Amerikaanse klimmers dat de K2, een berg naast de Mount Everest, een paar honderd meter hoger zou zijn dan de Everest. Ook de astronoom George Wallerstein beweerde dat zes jaar later. Hij had dat afgeleid uit één passage van een navigatiesatelliet. Een Amerikaanse meting met gps-apparatuur – onder auspiciën van de Amerikaanse National Geographic Society – kwam in 1999 met een heel andere uitkomst: de Everest was met 8850 meter beslist de hoogste berg op aarde (gerekend vanaf zeeniveau).

Foutmarge

In mei 2005 volgde een Chinese expeditie met hightech-meetapparatuur. De top van de Mount Everest zou 8844,43 meter hoog zijn met een foutmarge van 21 centimeter (zonder de sneeuw en ijslaag). Nepal was het daar niet mee eens. De sneeuw- en ijslaag moest erbij worden geteld. Een compromis volgde in 2010: de top van de wereld zou zich op een hoogte van 8848 meter bevinden. Het laatste woord zal er nog niet over gezegd zijn. Nepal drong aan op nieuwe metingen om de 'ware' hoogte van de berg te bepalen. In 2020 was het zover. Na een gezamenlijk onderzoek van China en Nepal kwamen beide landen tot de conclusie dat de Mount Everest officieel 8848,86 meter hoog is. Deze hoogte werd met gps-metingen en wiskundige formules berekend.

Aardbevingen en tektonische platen

Uit gps-metingen blijkt dat de Mount Everest zich voortdurend met wel zes centimeter per jaar in noordoostelijke richting verplaatst. Ook zou de berg jaarlijks een paar millimeter tot een centimeter groeien of ‘slinken’ door tektonische activiteit. In de Himalaya vinden vaak aardbevingen plaats. Daardoor kan de berg plotseling pakweg tien centimeter hoger of lager worden. Dat zou de reden kunnen zijn dat een Amerikaans onderzoek in 1998 tot de conclusie kwam dat de berg tien tot twintig meter (!) lager was dan aangenomen, hoewel dat wel een erg grote 'foutmarge' is.

Rekenmodel

Of de Mount Everest de hoogste berg is, hangt trouwens af van het rekenmodel dat men gebruikt. Vanaf zeeniveau is dat inderdaad de Everest. Vanaf de zeebodem gerekend is dat de Mauna Kea met 10.203 meter. Maar vanaf de aardkern gerekend blijkt de Chimborazo in Ecuador (Andes) de hoogste berg op aarde te zijn.

Het blijft gissen

De tektonische plaat waarop India rust, schuift nog altijd langzaam onder de continentale plaat met China en Nepal. Daardoor wordt de Mount Everest steeds een stukje hoger of wat lager. Als dat zo is, worden er ook telkens nieuwe hoogterecords gevestigd. Of juist niet. Aan de officiële hoogte valt in elk geval nog niet te tornen. Bergbeklimmers genoeg die de mythe dolgraag willen proeven.

Expedities

Inmiddels hebben ongeveer 6000 (2021) alpinisten deze reusachtige berg in de Himalaya bedwongen. Ruim 300 mensen hebben die poging niet overleefd. Velen liggen nog begraven in sneeuw en ijs. Ze zijn nooit teruggevonden, net als Mallory en Irvine in de jaren twintig van de vorige eeuw. Toch staan de expedities in file om naar boven te gaan. China en Nepal varen er wel bij. De Mount Everest is voor deze landen inmiddels een belangrijke inkomstenbron geworden. Een verplichte vergunning voor die klauterpartij kost al gauw 12.000 euro. Bij de juiste voorbereiding, inclusief een ervaren gids, gaat het om een veelvoud daarvan.

Lees verder

• Is de Eifel een geologische tijdbom?
• Het onbegrijpelijk mooie noorderlicht (poollicht)