Het recht: legaliteitsbeginsel

Het legaliteitsbeginsel is vaak onderwerp van discussie bij strafzaken. Maar wat houdt dit beginsel nou eigenlijk in? Dit artikel gaat verder in op het legaliteitsbeginsel.

Het legaliteitsbeginsel

De betekenis van dit beginsel is dat een feit niet strafbaar is als er geen wettelijke bepaling van bestaat. In andere woorden: iets is niet strafbaar als niet in de wet staat dat dit strafbaar is. Een ander woord voor dit beginsel is het nulla poena-beginsel. Dit beginsel dient ervoor dat de rechter niet met terugwerkende kracht regels op kan leggen. Het beginsel is ontworpen om de burger te beschermen tegen de staat en het rechtssysteem. Als dit beginsel er niet was geweest, zou de rechter zelf mogen bepalen of hij vindt dat iets strafbaar is of niet. Het recht is gebaseerd op feiten en wetten, niet op meningen van rechters. Zo wordt de rechtszekerheid dus verhoogd.

Het artikel waar het legaliteitsbeginsel op slaat is artikel 1 van het Wetboek van Strafrecht. Letterlijk staat in het artikel:

Onderdelen

Nulla poena

Het legaliteitsbeginsel wordt ook wel het nulla poena-beginsel genoemd. De betekenis van nulla poena is het verbod op terugwerkende kracht. Er mag geen beoordeling plaatsvinden voor een delict dat gepleegd werd voordat het volgens de wet strafbaar gesteld was.

Verbod op analogie

Het verbod op analogie verbiedt de rechter om de wet te ruim te interpreteren. Het recht leent zich om bepaalde begrippen en verboden ruim te interpreteren, bijvoorbeeld het begrip moord, maar er worden dus wel grenzen gesteld aan het ruime interpreteren.

Lex scripta

De Latijnse benaming van het punt dat de strafbaar gestelde gedraging in de wet moet staan, anders is het niet strafbaar.

Lex certa

Dit begrip hangt nauw samen met het verbod op analogie. De strafbaar gestelde gedraging moet dus opgenomen zijn in de wet. Het Lex certa voegt daar nog eens aan toe dat de gedraging met duidelijke termen moet zijn aangeduid. Hiermee wordt het verbod op analogie minder toegepast. Het moet duidelijk zijn onder welke voorwaarden de gedraging strafbaar is.

Lex superior

Deze regeling houdt in dat wanneer een regel met een andere regel in strijd komt, er een regel moet vervallen. Binnen het nationale wetboek komt dit weinig tot nooit voor, al deze regels zijn op hetzelfde niveau gemaakt. Wel komt het regelmatig voor bij provinciale of gemeentelijke regelingen. Bijvoorbeeld de regeling dat men niet naakt over straat mag lopen. Vroeger werd deze regeling in bepaalde gemeenten ongedaan gemaakt, door het opstellen van een wet die dit niet strafbaar maakte en burgers toestemming gaf naakt over straat te lopen. Aan de hand van de lex superior regel zal de gemeentelijk regeling vervallen en zal uit worden gegaan van de regeling die in het nationale wetboek vallen. Kort gezegd: een lagere regeling zal vervallen, wanneer deze in strijd is met een hogere.

Lex specialis

Deze regeling houdt in dat wanneer een algemene regel in strijd is met een specifieke regel, er een regel moet vervallen. Bijvoorbeeld bij het geval dat in de wet wordt vermeld dat het telen van alle soorten verdovende middelen verboden is, maar het vervolg artikel stelt dat het telen van wiet voor eigen gebruik wel is toegestaan. De specifieke regel zal dan gelden, het zal dus niet strafbaar zijn. Kort gezegd: een algemene regeling zal vervallen, wanneer deze in strijd is met een hogere.

Arrest

Het legaliteitsbeginsel in Straatburgs perspectief, EHRM 22 november 1995

Deze zaak gaat over een verkrachting binnen het huwelijk. Een man uit Engeland werd daarvoor aangeklaagd en veroordeeld. De man is echter van mening dat art. 7 EVRM geschonden is. Dat artikel zegt dat niemand mag worden veroordeeld voor een op het moment van plegen niet strafbaar feit, het legaliteisbeginsel.
Het oordeel is echter: het vernederende karakter van verkrachting is dermate evident dat veroordeling van een man wegens poging tot verkrachting van zijn vrouw niet in strijd is met het doel en strekking van art. 7. Artikel 7 is dus niet geschonden