De rode vlek van planeet Jupiter

Jupiter is een gigantische gasplaneet met een aantal typische kenmerken. Vanwege zijn enorme omvang komen hier diverse stormen voor. Deze buitenaardse stormen overtreffen de Aarde in elk opzicht. De rode vlek is de grootste en tevens bekendste storm van Jupiter. Hij heeft namelijk een diameter van duizenden kilometers. Men heeft echter iets opmerkelijks ontdekt over deze rode vlek die al eeuwen over de planeet raast.

De rode vlek van planeet Jupiter

• De planeet Jupiter
• Wat is deze mysterieuze vlek?
• Het formaat van de storm
• Een tweede rode vlek

De planeet Jupiter

Jupiter is de grootste planeet in onze zonnestelsel. Tevens heeft het de meeste massa ten opzichte van alle andere planeten in onze zonnestelsel. Wanneer deze massa honderd maal groter geweest zou zijn had de planeet een ster kunnen vormen. Hierdoor zou er een dubbelster zonnestelsel ontstaan zijn. Het magnetische veld dat hier momenteel aanwezig is heeft een sterkte van zo'n negentienduizend keer als het magnetische veld van de Aarde. Het hemellichaam bevindt zich in een baan tussen Mars en Saturnus. Het is een zogenaamde "gasplaneet". Gasplaneten worden ook wel Joviaanse planeten genoemd. Dit betekent in het Latijns "Jupiter-achtig". Deze hemellichamen bestaan grotendeels uit gas. Slechts de kern van de enorme gasplaneet bestaat namelijk uit vaste stoffen. Deze kern bestaat namelijk onder andere uit nikkelijzer en gesteente. De temperatuur is hier meer dan twintigduizend graden. Planeten zoals de Aarde, Mercurius en Mars worden "rotsplaneten" genoemd omdat zij een vaste oppervlakte hebben. De enorme gasplaneet staat bekend om zijn strepen en rode vlek die continu in beweging blijft.

Wat is deze mysterieuze vlek?

De rode vlek op Jupiter wordt veroorzaakt door een gigantische storm. Deze rode vlek bevindt zich op tweeëntwintig graden ten zuiden van de evenaar. De draaikolk van de wervelwind is te vergelijken met een orkaan op Aarde. De grootte en kracht van de storm is echter onevenaarbaar ten opzichte van de stormen die op Aarde voorkomen. Stormen zoals de rode vlek komen veelvoudig voor op gasplaneten. Op de planeet Jupiter zijn er ook bruine en witte ovale vlekken te vinden. De "witte stormen" bestaan uit koudere wolken die zich hoger in de atmosfeer bevinden. De "bruine stormen" zijn wat warmer en bevinden zich in de "normale wolkendekens". De wervelwind van de rode vlek draait tegen de klok in en krijgt zijn energie van de hitte die zich binnenin de planeet bevindt. Deze hitte energie wordt opgewekt vanwege het zogenaamde Kelvin-Helmholtzmechanisme. Dit effect ontstaat wanneer de buitenkant van de planeet afkoelt waardoor de druk daalt. Hierdoor wordt de planeet gecomprimeerd waardoor de temperatuur in het centrum verhoogd wordt.

Het formaat van de storm

De storm op Jupiter is de grootste storm van onze zonnestelsel. Hij heeft namelijk een lengte en breedte van duizenden kilometers. De draaikolk is enkele honderden kilometers diep. De wolken die hier aanwezig zijn steken meer dan acht kilometer boven het omliggende wolkendek. Dit heeft te maken met de sterkte van de storm. De wind kan hier een snelheid bereiken van zeshonderdtachtig kilometer per uur. Een gehele rotatie duurt één tot zes dagen. Bij een orkaan is de rotatiesnelheid slechts zo'n drie uur.

De leeftijd van de rode vlek

Wetenschappers hebben ontdekt dat de storm al meer dan driehonderdveertig jaar op de planeet woedt. Orkanen die op Aarde ontstaan verdwijnen meestal al na een week. Stormen die op Jupiter plaatsvinden hebben echter een leeftijd van enkele maanden tot vele jaren. Net als de stormen op Aarde kunnen ze zeer plotseling ontstaan.

Een onverklaarbare verkleining
In het verleden paste de Aarde meerdere malen in het formaat van deze omvangrijke storm. Hij was namelijk meer dan tienduizend kilometer lang en breed. Aan het einde van de negentiende eeuw had de rode vlek zelfs een diameter van meer dan veertigduizend kilometer. Hij lijkt nu echter steeds meer te krimpen. Hierdoor is hij na een aantal decennia (zo'n twintig jaar) mogelijk verdwenen. Het is echter onduidelijk waarom de storm aan het verdwijnen is. Mogelijk komt het vanwege de kleine atmosferische wervels die zich in de buurt bevinden. Deze kleine wervels worden ook wel "eddies" genoemd. Deze theorie is echter niet bevestigd. Vervolgonderzoek moet in de toekomst gaan uitwijzen of dit daadwerkelijk zo is.

Een tweede rode vlek

Wetenschappers hebben in februari 2006 een andere rode vlek ontdekt. Deze vlek wordt ook wel de 'Red Spot Jr.' genoemd. De officiële benaming voor dit verschijnsel is 'Oval BA'. Op het moment dat de onderzoekers deze nieuwe storm ontdekt hadden had het ongeveer de helft van het formaat van de bekende rode vlek. Red Spot Jr. is ontstaan omdat drie (ovale) witte stormen bij elkaar kwamen totdat het één groot geheel werd. Deze witte stormen waren al in 1930 met behulp van een telescoop ontdekt. Eenmaal samengevoegd begon het dezelfde eigenschappen te krijgen als de grotere rode vlek. De storm begon namelijk tot ver boven het wolkendek uit te komen. Zijn kleur veranderde van wit naar bruin tot uiteindelijk rood. Wetenschappers hadden voor deze observatie al het vermoeden dat dit zou gebeuren. Tevens heeft men het vermoeden dat de rode kleur ontstaat vanwege bepaalde stoffen die diep vanuit het wolkendek naar boven gebracht worden. Hierdoor zou er een chemische reactie kunnen ontstaan met de ultraviolette straling van het zonlicht. De maximale windsnelheid van deze storm is zo'n zeshonderdtwintig kilometer per uur en is hierdoor net iets minder krachtig dan de grotere rode vlek.