Neptunus (achtste planeet)

Neptunus is vanaf de zon gezien de achtste planeet in het zonnestelsel. Net als Jupiter, Saturnus en Uranus is ook Neptunus een gasplaneet. Daarnaast is hij ongeveer even groot en zwaar als Uranus en zijn beide planeten blauw van kleur.

Ontdekking

In 1613 zag de Italiaan Galieo Galilei Neptunus door zijn telescoop toen hij Jupiter bekeek. Hij dacht echter dat het een ster was, maar merkte wel dat het hemellichaam bewoog ten opzichte van de sterren op de achtergrond. Een paar dagen later zag hij de planeet niet meer. Anders had Galilei vast begrepen dat hij een nieuwe planeet had gevonden. Wetenschappers ontdekten aan het begin van de 19e eeuw dat de baan van Uranus zich niet aan de regels hield. Volgens hen trok een tot dan toe onbekende planeet met zijn zwaartekracht aan Uranus. De Engelse student John Adams rekende uit waar die mysterieuze achtste planeet zich ongeveer moest bevinden. Niemand geloofde zijn voorspelling, totdat de Fransman Urbain Leverrier met dezelfde uitkomst kwam. De Duitse astronoom Johann Galle gebruikte toen zijn telescoop en zocht naar de nieuwe planeet op de voorspelde plek van Adams en Leverrier. De berekeningen klopte en hij vond inderdaad de achtste planeet, op 28 september 1846. Er was een klein probleem at nu speelde: wie ging er met de eer van de ontdekking vandoor: Adams of Leverrier. Uiteindelijk draaide het uit op een compromis en werden beide heren geëerd. Maar achteraf bleek dat de berekeningen niet helemaal klopte. Als Johann Galle een paar jaar eerder naar de planeet op zoek zou zijn gegaan, had hij de planeet op een heel andere plek gevonden dan Adams en Leverrier hadden voorspeld.

Gasplaneet

Neptunus is een blauwkleurige gasplaneet. Net als de andere gasplaneten waait het behoorlijk hard op Neptunus. Het gas inde dampkring kan snelheden halen van wel 20.000 kilometer per uur. Nergens anders in het zonnestelsel stormt het zo hard als op Neptunus. Het ruimtescheepje Voyager 2 ontdekte in 1989 dat er een enorme storm woedt die zo groot is als de aarde. Deze Grote Donkere Vlek, zoals de storm genoemd wordt, zou vergelijkbaar kunnen zijn met de Grote Rode Vlek, een storm die al eeuwenlang op Jupiter woedt. Maar ruimtetelescoop Hubble vloog er vijf jaar later omheen en merkte op dat de Grote Donkere Vlek was verdwenen. Het is echter nog niet duidelijk of de storm is gaan liggen, of dat hij slechts voor een tijdje niet zichtbaar is. Net als de andere drie gasplaneten, heeft ook Neptunus een set ringen. Voordat Voyager 2 naar de planeet ging, zagen sterrenkundigen dat de ringen waren onderbroken op sommige plaatsen. De foto’s van Voyager 2 bevestigden dat de ringen helemaal rond de planeet gingen. Sommige delen zijn alleen iets helderder dan andere delen.

Manen

Neptunus heeft (minstens) 12 manen. Triton, de grootste maan, werd een paar weken na de ontdekking van Neptunus gevonden. Deze maan gaat in tegenstelling tot andere hemellichamen de verkeerde kant op. Alle grote manen in het zonnestelsel beschrijven hun baan tegen de richting van de zon in, maar Triton gaat met de klok mee. Dit lijkt erop te wijzen dat Triton geen echte maan is. Het zou dus kunnen zijn dat Triton een komeet of planetoïde is, die door de zwaartekracht van Neptunus als het ware ‘gevangen’ is. Maar er zijn meer uitzonderingen aan de maan: allereerst is het er extreem koud. Het kan er wel –235 graden Celsius worden. Dat komt omdat de maan al het zonlicht dat op hem valt, terugkaatst. De zon heeft zo geen mogelijkheid om de maan op te warmen. Het landschap van Triton zit vol met geulen en richels, waarschijnlijk omdat het oppervlak van de maan steeds bevriest, maar vervolgens weer ontdooit. Ook zitten er ijsvulkanen op de maan. Zij spuwen vloeibaar stikstof uit. Triton zal niet eeuwig bestaan. De maan cirkelt namelijk langzaam naar Neptunus toe. Uiteindelijk zal Triton op Neptunus botsen, of hij barst in stukken uit. Die stukken zouden dan misschien weer een nieuwe ring rond Neptunus vormen. Maar voordat het zover is, zijn er alweer miljarden jaren verstreken.

Ruimteschepen naar Neptunus

Voyager 2 heeft wetenschappers een schat aan informatie gegeven over Neptunus. Dit ruimtescheepje maakte veel foto’s van het oppervlak en ontdekte de Grote Donkere Vlek. Ook maakte de Voyager 2 een foto van een uitbarsting van een ijsvulkaan. Met behulp van de ruimtetelescoop Hubble ontdekten wetenschappers in augustus 2003 dat Neptunus veel helderder was dan zes jaar ervoor. Dat is omdat er op dat moment veel meer wolken op het zuidelijk halfrond van de planeet waren. Waarschijnlijk zijn er dus seizoenen op Neptunus. Maar die seizoenen duren wel ruim 40 jaar elk, omdat de planeet er 165 jaar over doet om een baan om de zon te draaien.

God

Neptunus is vernoemd naar de Romeinse god van de zee. Dat is erg toepasselijk aangezien de kleur van de planeet blauw is. De manen van Neptunus zijn vernoemd naar Griekse zee- en riviergoden. Triton was bijvoorbeeld de zoon van Poseidon, de Griekse versie van Neptunus.

Algemene gegevens