Waarom zijn planeten bolvormig?

Waarom zijn alle planeten rond of om het juister te zeggen bolvormig? Waarom zijn alle sterren dat ook, maar asteroïden dan bijvoorbeeld weer niet? Dat heeft alles te maken met massa en energie. En zwaartekracht die door een concentratie aan massa ontstaat.

Inhoudsopgave

• Planeten
• Asteroïden zijn niet rond?
• Sterren

Planeten

Een planeet is een object. Een object dat groot is genoeg is (voldoende massa heeft) om een zwaartekracht te doen ontstaan die groot genoeg is om diezelfde grote hoeveelheid materie stevig bij elkaar te houden. En zelfs groot genoeg om kleinere objecten uit de omgeving in een baan rond zich te houden, zoals manen.

Wat als planeten kubussen waren?

Stel je voor dat je, in de ruimte, een kubus van steen bouwt met een zijde van 100 meter. Dit lijkt zeer haalbaar met moderne technologie (het nut ervan valt wel te betwijfelen). Een kubus met zijdes van enkele honderden of duizenden kilometers zou veel moeilijker kunnen gebouwd worden, het is moeilijker om je dit in te beelden. Als het toch zou lukken, zou deze kubus sneller dan de kleine versie zijn vorm verliezen omdat hij zou beginnen afbrokkelen aan de hoeken, die zich het verste van het centrum (het midden van het object, waar de zwaartekracht het sterkst is) bevinden, waar de zwaartekracht zwakker is en materie makkelijker aan de zwaartekracht ontsnapt, er minder onderhevig aan is zodat er stukken kunnen los komen, afbrokkelen. Als je je zo'n proces voorstelt op grote schaal en over een lange tijdspanne is het logisch dat alle planeten een ronde vorm hebben. Al is er in feite geen enkele 'perfect' rond. Dat we planeten wel perfect rond waarnemen heeft te maken met de grootte van de objecten en de afstand vanwaar je ze bekijkt.

Rotatie

Daarbij komt ook nog eens dat planeten rond draaien, door de rotatie wordt het “afbrokkelen” van delen ver van het centrum van de zwaartekracht nog versterkt. Een dampkring werkt dat effect wel weer tegen.

Bergen

Door de beweging van de tektonische platen van de aarde kunnen bergen ontstaan en groeien. Hun maximale hoogte wordt (o.a.) door de zwaartekracht van de aarde beperkt. Wanneer ze te hoog worden, wordt het gebergte minder stabiel door de verminderde zwaartekracht verder weg van het centrum van de aarde (de binnenkern). In het midden van de aarde zorgt de toegenomen druk en temperatuur onder invloed van de zwaartekracht ervoor dat stoffen die wij vooral in vaste vorm kennen, zoals metalen, vloeibaar worden.

Pluto: planeet of planetoïde?

Dat Pluto geen planeet zou zijn houdt volgens deze definitie van een planeet geen steek, het wel of niet door mensen erkennen van de status 'planeet' dan wel 'planetoïde' aan Pluto lijkt soms vooral een politieke en/of academische zaak. Of omdat dat kleine ding zo ver weg van onze zon verwijderd is, vergeleken met de echte planeten.

Asteroïden zijn niet rond?

Maar hebben toch ook een bepaalde zwaartekracht. Die is gewoon veel te klein om grote invloed te hebben, te klein om zelf op andere objecten in de omgeving invloed te hebben. Ze zijn eerder zelf onderhevig aan de zwaartekracht van grotere objecten (planeten of manen), waardoor ze daar soms wel eens op terecht komen.

Sterren

Bij een hoeveelheid massa die echter nog groter wordt dan bij een planeet, wordt de zwaartekracht zo groot dat allerlei materie uit de omgeving blijft worden aangezogen. Er wordt door de kracht zo veel materiaal in zo'n kleine ruimte gepropt waardoor het geheel gasvormig wordt, de temperatuur stijgt, en er kunnen kernfusiereacties gebeuren. De kernfusie zet (een deel van) de massa om in energie, die wij kunnen waarnemen als licht bij sterren en de zon (die ook gewoon een ster is, maar relatief dicht bij de aarde staat).