Kuhn: Paradigma’s, Normale en Revolutionaire wetenschap

Thomas Kuhn leefde van 1922 tot 1996. Als wetenschapsfilosoof was hij vooral bekend om zijn boek The structure of Scientific Revolutions. Hierin heeft hij het over een sprongsgewijze vooruitgang van wetenschap aan de hand van paradigma’s. Paradigma’s worden het best omschreven als een raamwerk voor gedachten, waarin een groep mensen zich op een moment bevindt. De wetenschap binnen een paradigma heet ‘normale wetenschap’, wetenschap die er buiten valt is ‘revolutionaire wetenschap’.

Wie was Kuhn?

Thomas Samuel Kuhn was een Amerikaanse natuurkundige en wetenschapsfilosoof. Hij leefde van 1922 tot 1996 Zijn boek The structure of Scientific Revolutions is wereldwijd bekend. In dit boek heeft hij het over paradigma’s en hoe de wetenschap niet geleidelijk evolueert maar sprongsgewijs naar voren gaat. Dit gaat door het bestaan van paradigma’s en het ontwikkelen van nieuwe paradigma’s.

Paradigma’s

Een belangrijk punt in Kuhn’s werk is de aanwezigheid van paradigma’s. Dit is een lastige term om te begrijpen, aangezien er geen vaste definities voor bestaan. Het is te omschrijven als een ‘denkwereld’, maar is in feite breder. Het wordt ook wel omschreven als ‘de manier om naar dingen te kijken’, een ‘denkraam’ of ‘wereldbeeld’. Een paradigma bestaat uit waarden die voor waarheid worden aangenomen en die niet meer worden getest. Een goed voorbeeld hiervan is de zwaartekracht. Het is aan te tonen dat zwaartekracht bestaat, maar niet te bewijzen. Toch geloven we er allemaal in en proberen we geen manieren te bedenken om het te testen. Ook de vorm van de wereld is een paradigma. Kinderen krijgen op school te horen dat de aarde rond is, en nemen dat de rest van hun leven voor waarheid aan.

In de ideeën van Kuhn is een paradigma geen probleem. Men zit weliswaar vast in een paradigma, maar door op een gegeven moment iets voor waarheid aan te nemen kunnen andere dingen onderzocht worden. Als we eerst de zwaartekracht wilden bewijzen voor we een trap gingen maken, dan zouden we nooit omhoog komen.

Pre-wetenschap

Dit is de stap die voor normale wetenschap komt. Er is nog geen sprake van een paradigma, de meest elementaire vraagstukken moeten worden besproken. Er is geen sprake van vooruitgang.

Normale wetenschap of puzzelwetenschap

De normale wetenschap, ook wel puzzelwetenschap, richt zich op vraagstukken binnen een paradigma. Men komt alleen verder, wanneer men zich richt op kleine puzzels en het grote geheel met rust laat. Vooruitgang is alleen mogelijk binnen een paradigma, door normale wetenschap toe te passen.

Crisis

Het paradigma waarin men zit blijkt niet te kloppen. De fouten of onverklaarbare verschijnselen worden erkend. Er wordt wellicht nog met normale wetenschap gezocht naar een oplossing, maar uiteindelijk moet men erkennen dat er iets mis is in het paradigma.

Revolutionaire wetenschap

In de revolutionaire wetenschap wordt gezocht naar een nieuw paradigma. Er vindt een paradigma-verschuiving plaatst. In plaats van het oude paradigma gelooft men nu in het nieuwe paradigma en kijkt men op een andere manier naar zaken. Typisch is dat men óf in het nieuwe paradigma gelooft, óf in het oude. Er is geen middenweg. Een goed voorbeeld van revolutionaire wetenschap is de verschuiving van een geocentrisch wereldbeeld naar een heliocentrisch wereldbeeld. Het idee dat de zon om de aarde draait, veranderde in het idee dat de aarde om de zon draait. Duidelijk is dat de wereldbeelden elkaar tegenspreken. Het is niet mogelijk om in beide te geloven.

Een voorbeeld: De evolutietheorie

Een bekende paradigma-verschuiving (shift) is ontstaan van de evolutietheorie en de erkenning ervan. De pre-wetenschap ligt hierin in een ver verleden, voordat er over dergelijke zaken nagedacht werd. Daarna kwam de kerk op. Men geloofde onvoorwaardelijk in God en in de Schepping. Ook wetenschappers twijfelden hier niet aan. Binnen dit paradigma was normale wetenschap mogelijk. Er werd ook onderzoek gedaan naar de natuur, naar planten en naar dieren, maar aan de kerk werd niet getwijfeld. Darwin maakte zijn reis en kwam dingen tegen die hij niet kon rijmen met wat de bijbel en de kerk zeiden. Hij belandde in een crisis , die hem uiteindelijk stimuleerde om zijn boek The origin of species te schrijven. Hiermee wist hij – uiteindelijk – mensen te overtuigen van zijn zienswijze. Men belandde in een nieuw paradigma, er was dus sprake van revolutionaire wetenschap.