Klimaatverandering: aardverschuiving en smelten permafrost

Door opwarming van de aarde verandert het klimaat. Er komt meer regen en de regenval wordt steeds heviger. De grond kan deze hoeveelheden regen maar moeilijk verwerken, met aardverschuivingen tot gevolg. Ook ontstaan aardverschuivingen doordat de permanent bevroren ondergrond (permafrost) ontdooit. Sneeuw, ijs of wat ook maar op de laag permafrost ligt, blijft niet meer hechten en begint te glijden. De wereld wordt steeds vaker opgeschrikt door zulke aardverschuivingen.

• Onze aarde warmt op
• De gevolgen van opwarming van de aarde
• Aardverschuivingen
• Andere benamingen
• Permafrost
• Wat is het gevolg
• Waardoor smelt permafrost
• Steengletsjer door smelten permafrost
• Aardverschuivingen in Europa en buiten Europa
• Europa
• Buiten Europa

Onze aarde warmt op

Sinds langere tijd is duidelijk dat onze aarde opwarmt en dat dit gevolgen heeft voor ons klimaat. Enerzijds krijgen delen van de wereld te kampen met extreme droogte. Anderzijds zijn er delen van de wereld die te maken krijgen met wateroverlast door extreme regenbuien. Als het regent, regent het vaak kortstondig, maar komt er een grote hoeveelheid neerslag naar beneden. Soms kunnen riolen dit water niet aan, waardoor straten blank komen te staan. De winters zijn veelal minder koud en duren korter, waardoor sneeuw en ijs niet goed meer kunnen aangroeien. Gletsjers verdwijnen langzamerhand.

De gevolgen van opwarming van de aarde

Dat de opwarming van de aarde gevolgen heeft is wel duidelijk. Maar wat zijn eigenlijk de gevolgen?

• de zeespiegel stijgt: daardoor komen laaggelegen gebieden onder water te staan, ook delen van Nederland
• we krijgen te maken met extremere weersomstandigheden: als het regent komt er een grote hoeveelheid neerslag naar beneden. De grond kan dit water niet aan en hierdoor ontstaan overstromingen of aardverschuivingen. Naast meer neerslag, loopt de temperatuur ook op en dit heeft weer gevolgen voor de opwarming van de aarde.
• naast dat sommige delen van de wereld te maken krijgen met overstromingen, zijn er ook delen van de wereld die juist te maken krijgen met ontzettende droogte (bijvoorbeeld Afrika)
• permafrost ontdooit: hierdoor ontstaan ook aardverschuivingen

Aardverschuivingen

Een aardverschuiving komt vaak geheel onverwacht en heeft dus te maken met de opwarming van de aarde. Door hevige regenval of door het smelten van sneeuw komen stenen en aarde of ijs en sneeuw in beweging en storten met een razende snelheid naar beneden. De stroom neemt van alles mee op weg naar beneden. Bomen en auto's, maar ook huizen worden meegesleurd. In sommige gevallen worden zelfs gehele dorpen weggevaagd. Als al het puin van een aardverschuiving in het water terecht komt, kan er een zelfs een tsunami komen. Ook ontstaan aardverschuivingen door ontbossing en het aanleggen van skipistes. De bomen die normaal gesproken de grond tegenhouden en het water opnemen, worden gekapt. De grond op de helling heeft geen houvast meer en begint door overvloedige neerslag te schuiven.

Andere benamingen

Het kan gebeuren dat er tijdens je vakantie in de omgeving een aardverschuiving heeft plaatsgevonden. Het kan daarom handig zijn om de benaming in een aantal andere talen te weten:

• in het Duits Erdrutsch genoemd.
• in het Frans glissement de terrain
• in het Engels landslide
• in het Noors skred
• in het Zweeds jordskred
• in het Spaans deslizamiento de tierra

Permafrost

Een aardverschuiving kan ontstaan door het ontdooien van permafrost. Maar wat is permafrost eigenlijk? Permafrost is een laag in de grond die altijd bevroren is. Het betekent eigenlijk permanent bevroren ondergrond. Permafrost komt voor in de hoger gelegen berggebieden en uiteraard ook in gebieden waar het altijd erg koud is, zoals Siberië en Alaska. Permafrost kan een dikte hebben van 60 cm tot 360 cm. Er bloeit of groeit niets in die laag. Normaal gesproken blijft permafrost altijd bevroren. De temperatuur ligt in deze laag altijd onder de 0°. Het water dat aanwezig is in de laag permafrost bevriest en zorgt voor permafrostijs. In de zomer ontdooit alleen de bovenste grondlaag (opdooilaag), daaronder ligt de permafrost (ijs)laag. 's Winters bevriest de bovenste grondlaag weer. Dit gaat jaar in, jaar uit zo door. Permafrostijs zorgt voor stabiliteit in hellingen en bergwanden. In permafrost zit CO₂.

Wat is het gevolg

Doordat de aarde steeds meer opwarmt - de zomers zijn te warm en de winters zijn minder streng - smelt niet alleen de opdooilaag, maar ook de laag permafrost. En dat is niet goed. Doordat de permafrost ontdooit, verdwijnen gletsjers. Hierdoor wordt de grond die eerst geheel bevroren was en alle gesteenten bij elkaar hield, steeds instabieler. De lagen beginnen uiteindelijk te schuiven. En dit heeft veel gevolgen. Er ontstaan dan aardverschuivingen. Door de ondergrondse beweging kunnen bijvoorbeeld gebouwen steeds een klein beetje verschuiven of wegzakken. Als er dan ook nog steenslag op een gebouw terecht komt, kan het gebouw - het is immers al instabiel geworden - helemaal wegschuiven. Naast het wegzakken van huizen, kunnen ook zinkgaten (sinkhole) ontstaan door het smelten van permafrost in koude gebieden. Dit is onder andere gebeurd in Siberië en Canada.

Waardoor smelt permafrost

Permafrost ontdooit door het opwarmen van de aarde als gevolg van veranderingen in het klimaat. De veranderingen in het klimaat komen door de uitstoot van broeikasgassen. Deze gassen zitten van oorsprong ook gewoon in onze atmosfeer. Zonder deze gassen zou het op aarde een stuk kouder zijn. Helaas zijn er door ons eigen toedoen meer broeikasgassen in de atmosfeer terechtgekomen. Denk maar aan het gebruik van spuitbussen. Doordat er steeds meer broeikasgassen worden uitgestoten, wordt het steeds warmer op aarde. Het uitstoten van broeikasgassen door de mens kan het beste worden omschreven als extra broeikaseffect, omdat de in de atmosfeer aanwezige broeikassen zelf al zorgen voor het broeikaseffect.

Welke broeikasgassen zijn er
Er zijn een aantal broeikasgassen die verantwoordelijk zijn voor het broeikaseffect, waarbij CO₂ de grootste boosdoener is:

• waterdamp: de lucht wordt warmer en dan ontstaat er meer waterdamp. Waterdamp zorg juist weer voor opwarming.
• lachgas: dit komt vrij bij mest (zowel dierlijk als kunstmest)
• methaan: dit wordt door het vee uitgescheiden zodra hun voedsel wordt verteerd. Daarnaast komt het vrij bij stortplaatsen voor afval en zelfs bij het verbouwen van rijst.
• CO₂ (koolstofdioxide): dit zit in bijvoorbeeld aardgas en komt vrij bij het verbranden ervan. Daarnaast zit CO₂ ook in bomen en dan komt het juist weer vrij bij het verbranden van hout.

Steengletsjer door smelten permafrost

Steengletsjers ontstaan door opwarming van de aarde. In de winter ontstaan door de opwarming sneeuwlawines en in de zomer ontstaan door het smelten van de permafrost steenlawines. De sneeuw raakt in de zomer bedolven onder een grote hoeveelheid stenen. De stenen zorgen voor een isolerende werking en de sneeuw verandert in ijs. Dit ijs zorgt in de toekomst voor drinkwater. Maar toch blijft de grond in beweging. De grond kan enkele tientallen centimeters per jaar verschuiven. Uiteindelijk zullen deze steengletsjers ook weer gaan schuiven en ontstaan er puin-/modderstromen die weer grote schade aanrichten. Zo'n puin-/modderstroom wordt in het Duits een Murgang genoemd en kan met een snelheid van 60 kilometer per uur naar beneden glijden.

Aardverschuivingen in Europa en buiten Europa

Zowel in Europa als buiten Europa vinden steeds vaker aardverschuivingen plaats.

Europa

Diverse Europese landen hebben al te maken gehad met aardverschuivingen, zowel zonder als door het smelten van permafrost.

• In 2019 werden onder meer Frankrijk, Italië en Spanje door aardverschuivingen opgeschrikt. Allen ontstonden door hevige regenval.
• In sommige gevallen zakten delen van dorpen in de grond door het ontstaan van spontane kraters. Dat gebeurde in 2010 in Duitsland. In 2017 trof een aardverschuiving het Duitse dorp Schmalkalden. Daardoor ontstond een krater van ongeveer 30 bij 40 meter.
• Door het extreme weer in de zomers ontstaan ook vaker aardverschuivingen. Zo worden in Oostenrijk Stiermarken, Salzburg, Karinthië en Tirol steeds vaker door aardverschuivingen als gevolg van noodweer getroffen.
• In 2017 werd het Zwitserse dorpje Bondo door een aardverschuiving van de buitenwereld afgesloten. Het dorp werd in een paar dagen tijd tot twee keer toe getroffen.
• In Italië - in de buurt van Cortina d'Ampezzo - zorgde een aardverschuiving in augustus 2015 voor doden en materiële schade. Slachtoffers werden door een modderstroom meegesleurd. In 2000 werd de noodtoestand uitgeroepen in de Italiaanse streken Piemonte, Valle d'Aosta en een deel van Ligurië. Het regende langdurig en daardoor trad de rivier de Po buiten zijn oevers. Veel mensen zaten zonder drinkwater en stroom en mochten uit voorzorg niet in hun huizen blijven.

Buiten Europa

Ook buiten Europa worden landen steeds vaker getroffen door aardverschuivingen als gevolg van hevige regenval.

• In 2019 kreeg China weer met een aardverschuiving te maken na hevige regenval. Ook Colombia werd getroffen door een aardverschuiving. Hierdoor overleden 33 personen. Verder kregen India, Bolivia en Zuid-Afrika ook met aardverschuivingen te maken.
• In april 2018 zorgde extreme regenval voor aardverschuivingen op Hawaï.
• Daarnaast werd China in juni 2018 ook getroffen door aardverschuivingen. Zes mensen vonden de dood en rond de 300 mensen werden geëvacueerd. Huizen zakten als kaartenhuizen in elkaar. In april werd China ook al eerder door een aardverschuiving getroffen.
• In mei 2016 en in juni 2018 werd Ethiopië getroffen door aardverschuivingen. Deze aardverschuivingen ontstonden tijdens het regenseizoen.