Wetenschappelijk stuk schrijven: Onderwerp en vraagstelling

Een wetenschappelijk stuk schrijven is vaak niet makkelijk. Voordat het stuk geschreven kan worden stuit met vaak al op problemen; men kan geen geschikt onderwerp bedenken en vindt het moeilijk een probleemstelling te definiëren. Hieronder volgt een korte beschrijving over het vinden van een onderwerp en maken van een probleemstelling, naar de methode van Roselle & Spray (Research en Writing in International Relations), alsmede de methode van G. Kuypers (ABC van een onderzoeksopzet). Een wetenschappelijk stuk wordt zo objectief mogelijk geschreven. Dit lijkt vaak makkelijker dan het is. Over een bepaald onderwerp of over een bepaalde discussie heb je toch vaak een eigen visie. Belangrijk is dat je deze niet naar voren laat komen in je artikel. Eventueel kun je in de conclusie of eindwoord nog zeggen wat je er zelf van vindt, maar eigenlijk is dit overbodig.

Het zoeken van een onderwerp

Het zoeken van een onderwerp is vaak moeilijker dan het lijkt. Zeker wanneer je keuze hebt uit alle mogelijke onderwerpen blijkt dit vaak lastig. In een wetenschappelijk stuk is het belangrijk dat je verschillende wetenschappelijke visies naar voren brengt. Daarom is een onderwerp waar debat over bestaat een goede keuze. Zoek ook een onderwerp dat je eigen interesse heeft, zo ben je gemotiveerder voor het schrijven van jouw artikel. Heb je eenmaal een onderwerp gevonden, dan is de volgende stap het maken van een probleemstelling.

Meer over onderwerpen bedenken vind je in het artikel:Onderwerpen bedenken voor een werkstuk, artikel of essay

Waarom is een probleemstelling zo belangrijk?

Een goed onderzoek begint met een goede vraagstelling. Deze vraagstelling noemen we ook wel een probleemstelling. Een (wetenschappelijke) onderzoeker is iemand die onderzoekt om iets aan de weet te komen. Om tot een antwoord te komen, zal men eerst een vraag moeten stellen. Deze vraag moet helder gesteld worden en betrouwbaar beantwoord. Het stellen van zo’n vraag is belangrijk omdat het onderzoek daar helder van wordt. Uit een probleemstelling kunnen deelvragen geformuleerd worden, deze iets meer specifieke vragen leiden ook allen tot een antwoord op de probleemstelling. Het onderzoek heeft daardoor een rode draad, alle gegevens leiden naar het antwoord van deze vraag. Zonder zo’n probleemstelling zouden we in het wilde weg maar dingen opschrijven zonder te weten waar het allemaal heen gaat. Het is op zo’n manier erg moeilijk om tot een conclusie van het onderzoek te komen.

Hoe maak je een probleemstelling?

We weten nu dus dat het maken van een probleemstelling erg belangrijk is. Misschien nog wel belangrijker; hoe maak je zo’n probleemstelling? De eerste stap is nadenken over wat je wilt onderzoeken en welke verschillende invalshoeken er zijn. Hiervoor moet je al veel informatie gewonnen hebben over je onderwerp. Hieronder volgt een voorbeeld van slechte en goede probleemstelling. Het gaat hier over een verklarende probleemstellingen. We nemen even aan dat ons onderwerp ‘handel’ is.

De volgende probleemstellingen moeten vermeden worden:

• Hoe werkt de wereldmarkt? (op deze vraag volgt slechts een beschrijving)
• Wat is comparatief kostenvoordeel? (weer slechts een beschrijving)
• Waarom gebruiken staten handelsbarrières? (alleen een antwoord, geen onderzoek)
• Welke landen hebben voordeel van een wereldmarkt? (opsomming landen)

Let dus op dat we bij een verklarende probleemstelling niet een beschrijving of een opsomming van iets geven! Dit kan echter wel gedaan worden bij beschrijvende wetenschappelijke stukken, waarbij je simpelweg een beschrijving geeft van een onderzoek en de resultaten.

Ook mag er in je probleemstelling geen waardeoordeel zitten. Een onderzoek moet altijd zo objectief mogelijk zijn! Daarom zijn de volgende vragen geen goede probleemstellingen:

• Is het de ethische plicht van Amerika in te grijpen in Irak? (‘ethische plicht’ geeft een waardeoordeel aan, het antwoord op deze vraag is niet objectief)
• Zou de wereld er anders uitzien als Hitler niet bestaan had? (het antwoord op deze vraag zullen we natuurlijk nooit weten)

Goede probleemstellingen zijn:

• Welke factoren dragen bij aan de economische verscheidenheid in de wereld? (bij deze vraag zouden de factoren en oorzaken daarvan onderzocht worden)
• Onder welke voorwaarden zou er een conflict tussen handelspartners kunnen ontstaan? (bij deze vraag wordt er een onderzoek gedaan naar de voorwaarden die nodig zijn voor een conflict)

Het maken van deelvragen

Heb je eenmaal een goede probleemstellingen, dan kun je beginnen met het maken van deelvragen. Deelvragen zijn belangrijk omdat er altijd meerdere factoren zijn die invloed hebben op een situatie, sommige belangrijker dan de ander. Voordat je de deelvragen gaat maken is het belangrijk dat je al veel informatie hebt over je onderzoek, anders kun je natuurlijk nooit deelvragen maken (de manier waarop informatie gewonnen kan worden komt aan bod in een later artikel).
Bij de deelvragen kun je denken aan de volgende aspecten: definities en uitleg van het centrale thema, oorzaken van een bepaalde kwestie, factoren die invloed hebben op een bepaalde kwestie, welke partijen zijn hierbij betrokken, etc. etc. Er zijn dus veel mogelijkheden mogelijk, afhankelijk van het onderwerp.

Een voorbeeld:

Probleemstelling: welke factoren zijn van invloed op de verschillen in goederen- en dienstenverkeer tussen verschillende staten?

Mogelijke deelvragen:

• Wat is de definitie van handel?
• In welke categorieën kunnen goederen en diensten worden ingedeeld?
• Welke landen zijn grote handelsmogendheden?
• Is de wereldhandel de afgelopen eeuw afgenomen of toegenomen?
• Hebben alle landen voordeel van wereldhandel?
• Welke conflicten bestaan er tussen handelende staten?

Het doel van deze vragen is dus een antwoord vinden op de probleemstelling.

Als men het onderwerp, de probleemstelling en de deelvragen heeft opgezet kan men verder gaan met het schrijven van het stuk. Onderwerpen als het vinden van informatie, het maken van een doelstelling en het opstellen van een hypothese zal ik later gaan behandelen.