Het weer: de rol van water

Regen wordt niet altijd gewaardeerd, maar toch zijn deze druppels die je tot op het vel nat kunnen maken van essentieel belang voor het leven op aarde. Zonder water is er geen leven mogelijk. Het is onderdeel van een grote waterkringloop waarbij oceanen, land en atmosfeer betrokken zijn. Het aardoppervlak bestaat voor 71 procent uit water en 29 procent uit land. Waar komt het regenwater precies vandaan en waar is het goed voor?

Wat regen precies is

Regen is waterdeeltjes die uit de lucht komen vallen in vloeibare of vaste vorm. Dit is onderdeel van een grote en indrukwekkende cyclus: de waterkringloop. Het water komt van de grote oceanen en komt zowel in de bergtoppen, op de grote hoogten van onze atmosfeer als in laagvlakten van het land terecht. Door het weer verandert de vloeibare fase van het water naar een gasvorm en weer naar vaste vorm. Zonder water is er geen leven mogelijk op onze planeet.

De waterkringloop

Het water uit de warme zoute oceanen wordt opgenomen door de atmosfeer en levert water als koele neerslag op het land. Op plaatsen waar het winter en koud is, wordt het verse water opgeslagen in de vaste vorm van sneeuw en ijs. Op hoge bergtoppen kan het zijn dat er altijd sneeuw ligt. Als de winter voorbij is, zullen op veel plaatsen de sneeuw en ijs smelten en komt in de rivieren en meren terecht. Daarna komt het water weer terug in de zee. Dit proces kan soms enkele dagen duren, maar ook in sommige gevallen zelfs jaren. De waterkringloop verplaatst dus voortdurend delen van de watervoorraad op aarde tussen allerlei opslagreservoirs: de oceanen, het land en de atmosfeer.

De verdeling van zout en zoet water

Het aardoppervlak bestaat voor 71 procent uit water en voor 29 procent uit land. De zoute oceanen bevatten maar liefst 97 procent van al het water op aarde. Dat betekent dat er maar 3 procent van het water zoet is. Hieronder volgt een overzicht hoe het zoete water verdeeld is:

• Het grootste deel van 75% zit op geslagen in gletsjers en ijskappen
• Het grootste deel van de rest, 24%, is opgeslagen in de grond: het grondwater
• Rivieren en meren bevatten maar 0,33% van al het zoete water
• De atmosfeer bevat maar 0,035% van al het zoet water

Het water in alle meren en rivieren maken maar één procent uit van al het water op deze wereld. Dit geeft aan hoe veel water de oceanen bevat. Die ene procent voorziet ons in onze levensbehoeften.

Drie fasen van het water

Voortgestuwd door de energie van de zon doorloopt het water voortdurend drie fasen, te weten: gasvormig, vloeibaar en vast. Tijdens de lange reis van de oceanen en andere watermassa's, door de atmosfeer en over het land ondergaat het water de verschillende fasen. Deze cyclus kent geen einde en gaat altijd door.

Van de zee naar de lucht

Water afkomstig uit de zee wordt opgenomen in de atmosfeer door de omzetting van de vloeibare naar de gasvormige fase. Het wordt dan waterdamp en bevat niet het zout van de zee. Deze verandering van fase kost energie. De energie is afkomstig van de zon en dit wordt opgeslagen in de moleculen van de waterdamp. De waterdamp stijgt op in de atmosfeer. Aan alle oppervlakten, dus ook aan land, wordt water voortdurend verdampt. Dit gebeurt met name op warme momenten van de dag en vooral op warme delen van het aardoppervlak. Daarom dragen de tropen het meeste bij aan de productie van waterdamp.

Van lucht naar land

Nadat een watermolecuul een week tot 10 dagen in de lucht is geweest, condenseert het en valt weer terug naar de aarde in een vorm van neerslag. Wanneer het deeltje direct na de verdamping deel gaat uitmaken van een onweersbui, verstrijken misschien maar enkele uren voordat het weer neer komt in een regendruppel. Een watermolecuul kan soms duizenden kilometers afleggen in een gasvormige fase voordat het condenseert.

Van land naar zee

Voor de meeste waterdamp in de atmosfeer is de weg terug naar de oceaan erg direct. Ongeveer driekwart van alle neerslag valt boven zee. Oceanen bedekken het grootste deel van het aardoppervlak en dragen door verdamping voor 84% bij aan alle waterdamp in de atmosfeer. Onweersbuien die in tropische gebieden ontstaan, produceren enorm veel regen.

Leven op aarde

Het leven op aarde is afhankelijk van ongeveer een kwart van de neerslag op deze planeet die niet direct terugstort in de zee. Onze levens hangen af van de waterdamp die condenseert tot neerslag en vervolgens op het land valt, en ook van de periode van de waterkringloop waarin het water zoet en drinkbaar blijft. Misschien vind je het met deze wetenschap minder erg als je een keer door de regen moet en een nat pak krijgt.

Lees verder

• Wolken: welke soorten zijn er en hoe komen ze tot stand?
• Het weer: verschillende vormen van neerslag
• De klimaten en hun eigenschappen in de wereld