De aardlagen bewegen ook in Nederland

Aardbevingen, aardverschuivingen, tsunami’s en vulkaanuitbarstingen lijken niet bij Nederland te horen. Vulkaanuitbarstingen en aardbevingen ten gevolge van processen in het diepste van de aarde. De vaste aardkern in het midden van de aarde en de vloeibare aardkern daarom heen. Het aardoppervlak en daaronder de mantel. Het aardoppervlak of aardkorst als buitenste laag van de planeet Aarde, ook wel lithosfeer genoemd.

• Tektonische platen
• Platentektoniek in Nederland
• Breuklijnen in Nederland
• De aardbevingen in Groningen

Tektonische platen

De aardkorst is geen aaneengesloten laag, maar bestaat uit verschillende platen, tektonische platen genoemd. Een tektonische plaat of schol is dus een stuk van de aardkorst. De platen bewegen zeer traag in horizontale richting en in verticale richting, enkele centimeters per jaar (platentektoniek) afzonderlijk van elkaar. Deze verplaatsing gaat gepaard met aardbevingen, vulkaanuitbarstingen, landverschuivingen en/of tsunami’s. Zo zijn er verschillende gebieden wereldwijd, die kwetsbaar zijn vanwege de ligging van tektonische platen. De oppervlakte van de aarde bestaat uit vijftien grote tot middelgrote platen en zeven kleinere platen (microplaten). Sommige aardplaten liggen diep onder zee anderen in een van de werelddelen op aarde. Nederland ligt op de Euraziatische plaat. Waar de platen tegen elkaar liggen vinden we breuken diep in de aarde, de breuklijnen. Het is ook daar waar de grootste kans op aardbevingen en vulkaanuitbarstingen zijn.

Platentektoniek in Nederland

De werelddelen zijn waarschijnlijk ontstaan, miljoenen jaren geleden door de beweging van de aardplaten. Zo ook het ontstaan van Nederland. Nederland bevindt zich op het Noordzeebekken. Een bekken is een gebied wat langzaam daalt en waar zich diep in de grond inactieve (dalen) slenken, hoge zandbergen (horsten) en geulen bevinden. De bodem van de Noordzee bestaat ook niet uit een zandige vlakte maar uit horsten en slenken en breuken. De Noordzee, de aanliggende kustgebieden van Engeland, Denemarken en Vlaanderen, behoren eveneens tot het Noordzeebekken. Ook de Nederlandse aardkorst is niet één geheel. Het bevat allerlei breuken. Platentektoniek zorgt ervoor dat er op plekken in Nederland de aardkorst langs breuken omhoog komt of juist omlaag. Oude aardlagen komen zo boven.

Breuklijnen in Nederland

Ook in Nederland zijn breuklijnen. De invloed van breuklijnen heeft zijn weerslag hoofdzakelijk op het landschap. Actieve breuken laten onder ander de aardkorst met het landschap dalen (slenken) en op andere plekken juist omhoog komen (horsten). Het landschap in zuid-Limburg is door horsten en slenken een kenmerkend landschap waar platentektoniek zijn werk heeft gedaan (en nog). Aardbevingen in Nederland zijn dus mogelijk. Een aardbeving als gevolg van platentektoniek vond plaats in 1992 met als epicentrum Roermond en met 5.8 op de schaal van Richter. De laatste flinke beving van de aarde was op 8 september 2011, toen mensen in de provincies Gelderland, Limburg, Noord Brabant, Utrecht en zelfs in de regio Haaglanden, een schok voelden. Het epicentrum lag toen net over de grens met Duitsland bij Xanten, een stad aan de zuidoever van de Duitse Nederrhein in het noord westen van de deelstaat Noordrijn-Westfalen (kreis Wesel). Een aardbeving met 4.5 op de schaal van Richter. De Nederlandse ondergrond van zand, klei en water heeft als het ware als een demper gewerkt en hield de schade beperkt. De breukzones in Nederland op naam en plek:

De Roerdalslenk

De Roerdalslenk, Roerslenk of ook wel Centrale Slenk genoemd, is een actief breuksysteem van zo’ n 20 kilometer breed en 130 kilometer lang en ligt onder de grond van het zuidoosten van Nederland, het noordoosten van België en zuidoost-Duitsland. In Limburg wordt de Roerdalslenk in het noorden afgebakend door de peelrandbreuk en in het zuiden door de Feldbissbreuk.

De aardbeving bij Roermond op 13 april 1992 om 03.20 uur ’s nachts, is ontstaan op een diepte van 17 kilometer in de Peelrandbreuklijn ten zuiden van de Roerdalslenk. In het gebied tussen Roermond, Maaseik (België) en Heinsberg (Duitsland) werd door deze beving schade aangericht aan gebouwen en auto's, die geraakt werden door vallend puin.

De aardbeving bij Roermond op 13 april 1992 om 03.20 uur ’s nachts, was de sterkste aardbeving die ooit in Nederland is waargenomen met 5,8 op de Schaal van Richter. In het gebied tussen Roermond, Maaseik (België) en Heinsberg (Duitsland) werd door deze beving schade aangericht aan gebouwen en auto's, die geraakt werden door vallend puin. De beving vond plaats op een diepte van 17 kilometer in de Peelrandbreuk, aan de noordelijke begrenzing van de Roerdalslenk.

De Peelrandbreuk

De Peelrandbreuk is een breuklijn en ligt op de lijn ten noorden van Roermond naar Deurne, Gemert en Uden.

De Feldbissbreuk

Deze breuk begint ter hoogte van Aken (Duitsland) en loopt door zuid- Limburg, Belgisch Limburg, noord Brabant richting zuid- Holland. Donderdag 8 september even na 21.00 uur trilde de grond in delen van Nederland. Op 40 kilometer ten zuidoosten van Nijmegen, bij het Duitse Xanten, vond een aardbeving plaats met een magnitude van 4.6. In dit gebied komen aardbevingen van deze omvang eens in de 10 à 20 jaar voor. Ten noorden van de Feldbissbreuk vinden we nog meer breuklijnen. Naast de Peelrandbreuk ook de Tegelenbreuk en net ten oosten, tussen het Siebengewald en de Ven- Zelderheide, de breuk van Viersen.

De Viersenbreuk

Deze breuk begint ter hoogte van noordelijk Aken (Duitsland) en loopt langs het zuiden van Eindhoven, te noorden van Breda richting Noordzee. In 2009 zijn bij graafwerkzaamheden in Brunssum een zijbreuk van de Feldbissbreuk blootgelegd. Op een diepte van twee meter werd een proefsleuf gegraven en werd de breuk zichtbaar op een diepte van twee meter in een proefsleuf die was gegraven.

Venlo-slenk

De Venloslenk of Slenk van Venlo is een slenk die ten oosten van de Peel ligt en zich bevindt tussen de Peelhorst en het Krefeldblok.

Het Winterswijks plateau (of Oost-Nederlands plateau)

Het Winterswijks plateau ligt ten oosten van Gelderland tegen over de grens met Nordrhein- Westfalen.

De aardbevingen in Groningen

De aardbevingen in Groningen zijn niet het gevolg van breuklijnen en tektonische platen. De oorzaak is gaswinning door de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM). Op 20 plekken haalt de NAM olie uit de grond en vanaf 1986 registreerde het KNMI al meer dan 1000 aardbeving betrekking hebbende op gaswinning waardoor de bodem daalt.

Gaswinning in Groningen

Het kabinet heeft in oktober 2019 al gezorgd voor een daling door de toevoeging van stikstof aan hoogcalorisch gas, waardoor laagcalorisch gas ('pseudo-Groningengas') wordt verkregen. De productie van dat laatste gas leidt ertoe dat er minder gas uit Groningen hoeft te worden gewonnen. En volgens netbeheerder Gasunie leiden de maatregelen ertoe dat de winning bij een gemiddelde temperatuur in 2022 nul kan zijn.