Aardbeving in de Noordzee – tsunamigevaar in Nederland

Aardbevingen in de Noordzee, ze komen voor, maar meestal leveren ze geen gevaar op en zijn ze niet meer dan zwak. Bij een aardbeving onder zee komen meteen schrikbeelden van vloedgolven en tsunami’s naar boven. De afschrikwekkende voorbeelden van de zeebeving in de Indische Oceaan en de meters water die in 2004 afstormden op de kust van Indonesië staan in het geheugen gegrift. Hoe zit het met de bevingen onder de Noordzee en het tsunamigevaar voor de Waddeneilanden? Moet er een tsunami-waarschuwingssysteem voor Nederland komen?

Aardbeving in de Noordzee – tsunamigevaar Nederland

• Tsunami
• Tsu nami
• Aardbeving in de Noordzee
• Doggersbank
• Brexit
• Doggerland
• Storegga-aardverschuivingen
• Nauw van Calais en Mont St. Michel
• Aardbeving in Lissabon
• Doggersbank
• Dodelijke tsunami’s
• Tsunamigevaar in de Noordzee
• Tsunamiwaarschuwing

Tsunami

Een tsunami of vloedgolf is een enorme hoeveel zeewater die door een zeebeving in beweging wordt gebracht. Een vloedgolf kan een golflengte hebben van 100 tot 1000 kilometer en kan zich verplaatsen met een snelheid tot 800 kilometer per uur en kan tientallen meters hoog worden. Op zee merk je niet zoveel van een tsunamigolf maar hij wordt gevaarlijk als hij op land stuit. De monstergolf is te zien als een muur van water, die op de kust een vernietigende werking heeft. De kracht van zo’n golf is enorm, waardoor bebouwing wordt weggespoeld. De mensen die niet naar hoger gelegen gebied kunnen komen zijn ten dode opgeschreven.

Tsu nami

Een tsunami is een vloedgolf die na een zeebeving in het water ontstaat. Het woord ‘tsunami’ komt uit het Japans en is een samenstelling van tsu, dat ‘haven’ betekent, en nami, dat voor ‘golf’ staat. In de Grote Oceaan komen tsunami’s regelmatig voor. Dat komt door de platentektoniek langs alle randen van deze oceaan, waardoor er regelmatig een aardbeving onder zee plaatsvindt.

Aardbeving in de Noordzee

Aardbevingen komen voor in de Noordzee, maar doorgaans worden ze amper waargenomen. Ze halen de kranten dan ook niet. Op 3 januari 2017 is er een aardbeving die iets krachtiger is dan doorgaans in de Noordzee. De British Geological Survey (BGS) schrijft hem bij in de boeken.

Doggersbank

3 januari 2017

In de avond van 3 januari 2017 nemen seismografen een zeebeving waar in de buurt van de Doggersbank in de Zuidelijke Noordzee. Het is een lichte beving die een magnitude van 4.2 meekrijgt, dat door de BGS wordt bijgesteld naar 3.9 en als kracht van 3.8 op de schaal van Richter wordt bijgeschreven. Kort voor 19.00 uur wordt de beving geregistreerd, op 19 kilometer diepte en 150 kilometer ten oosten van Scarborough.

Brexit

Is er dan een tsunamigevaar voor de landen rond de Noordzee? Nee, dat is er niet. Lang geleden zijn er wel enorme vloedgolven in het gebied geweest. Ze hebben ooit gezorgd voor de breuk tussen Groot-Brittannië en Nederland op het Europese vasteland. Het is dus een tsunami geweest die aan de basis lag van de echte Brexit. Niet alle aardbevingen en vloedgolven in de Noordzee zijn onschuldig.

Doggerland

In het holoceen, zo’n 11.000 jaar geleden, was het Britse eiland verbonden met Nederland. Er lag een brede landbrug tussen de beide gebieden dat Doggerland werd genoemd. Dogger of dogghe is vissersboot waarmee kabeljauw wordt gevangen, een oud Nederlands woord. Doggerland was zo’n 12.000 jaar geleden bewoond al had het wel last van de stijgende zeespiegel. Het land brak op in verschillende eilanden, maar de tsunami van de Storegga-aardverschuivingen gaf de genadeklap. Nederland werd gescheiden van Groot-Brittannië en Doggerland werd de Doggersbank, een ondiepte in de Noordzee.

Storegga-aardverschuivingen

Ongeveer 8.000 jaar geleden (iets meer dan 6000 jaar v.Chr.) werd het gebied door de grootste tsunami uit de geschiedenis van de laatste 100.000 jaar getroffen. Er was toen een onderaardse aardverschuiving, onderzeese lawines eigenlijk, in de zeebodem langs de kust van Noorwegen. Dat was kort na het afsmelten van Scandinavisch landijs. Door de aardverschuiving verdween een deel van Noorwegen in zee en ontstonden er tsunami’s die door de Noordzee trokken. De golven waren toen meer dan twintig meter hoog. Vooral de kust van Schotland kreeg het zwaar te verduren. Er waren drie aardverschuivingen die als de Storegga-aardverschuivingen de boeken in zijn gegaan. Storrega is ‘grote rand’ in het Noors. De enorme vloedgolven betekenden het einde van de bewoning van Doggerland.

Nauw van Calais en Mont St. Michel

6 en 7 april 1580

In het Nauw van Calais vond een aardbeving plaats met een kracht van 6.2 op de schaal van Richter. In Nederland en België was de aardbeving goed te voelen en ook Engeland, Duitsland en noord Frankrijk merkten er iets van. Het bracht een vloedgolf van vier meter hoogte op gang die de steden Calais en Boulogne overstroomde. Op 7 april volgde nog een tsunami bij Mont St. Michel in Normandië.

Aardbeving in Lissabon

1 november 1755

In de ochtend van die eerste novemberdag was er bij Lissabon een enorme aardbeving met tienduizenden doden. Bijna heel Lissabon brandde af. Op de aardbeving volgde een tsunami in de Noordzee met vloedgolven van twintig meter hoog. Noord-Afrika kreeg ermee te kampen en zelfs Martinique en Barbados in de Caraïben hadden last van het hoge water. In Nederland was de vloedgolf ook merkbaar al hadden de golven op hun reis naar het noorden al flink aan kracht ingeboet.

Doggersbank

7 juni 1931

Midden op de Noordzee, ter hoogte van de Doggersbank, vond een aardbeving plaats met een kracht van 6.1 die in heel Europa werd gevoeld. Het was de krachtigste aardbeving ooit in het Verenigd Koninkrijk gemeten. Er volgde een vloedgolf, die werd gezien door schepen die op dat moment in de buurt waren. De vloedgolf veroorzaakte enige schade aan de kusten.

Dr. Crippen

In de stad Filey in Yorkshire werd de spits van de kerk verdraaid. In Hull, Beverley en Bridlington was er schade aan schoorstenen en bij Flamborough Head brokkelden kliffen af. Bij Madame Tussauds in Londen viel het wassen hoofd van Dr. Crippen - de arts die zijn vrouw had vermoord, hij werd in 1910 opgehangen - van zijn romp.

Dodelijke tsunami’s

Zuidoost-Azië maakte met Kerstmis 2004 een moordende tsunami mee, die hele kuststroken vernietigde en vele slachtoffers onder mens en dier maakte. In maart 2011 klapte in Japan een tsunami op de kust. Het was de aardbeving en vloedgolf die schade toebracht aan de kerncentrale van Fukushima.

Tsunamigevaar in de Noordzee

De kustgebieden rond de Noordzee hoeven niet bevreesd te zijn voor muren van water. Om te beginnen is de kans uiterst klein dat er een zeer zware zeebeving in de Atlantische Oceaan ontstaat die een vloedgolf zou kunnen veroorzaken. Een zeebeving kan wel resulteren in kleine vloedgolven die in de noordelijke Noordzee, tussen Schotland en Noorwegen, de Noordzee binnen zouden kunnen trekken. De diepte van de Noordzee neemt van noord naar zuid sterk af. Het diepste punt (op een geul bij Noorwegen na) ligt tussen Schotland en Noorwegen. Daar is de Noordzee 500 meter diep, maar meer naar het zuiden loopt dat op naar minder dan twintig meter.

IJmuiden

Het ondiepste punt ligt ter hoogte van IJmuiden, 19 meter. Het allerdiepste punt van de Noordzee is 700 meter, een geul voor de kust van Noorwegen. In de ondiepe zee zwakken de hoge golven af door de wrijving met de bodem. De kusten merken nauwelijks iets van de waterverplaatsing. De aardbevingen die zo nu en dan in de Noordzee voorkomen zijn niet zo heel sterk en veroorzaken een verhoging van de golven van niet meer dan een halve meter tot hooguit een meter.

Tsunamiwaarschuwing

Er kan vanuit het noorden een hoge golf de Noordzee in stromen, maar de kans op een tsunami is zo klein, dat Nederland het niet nodig vindt daar een tsunami-waarschuwingssysteem voor de Noordzee voor op te zetten.

Lees verder

• Noordzee – drukste zeestraat van Europa
• Storm, hoge golven en witte tijgers op de Noordzee
• Aardbeving – Aardgaswinning in Groningen
• Golven in zee en oceaan – de deining van het water
• De kleur van het zeewater - Noordzee en oceaan