Vuurtornado, vuurkolk, firenado of vuurduivel

Foto's van vuurtornado's zijn indrukwekkend en bij bewegende beelden blijf je kijken naar het omhoog kronkelende vuur. De vuurtornado wordt niet voor niets ook wel vuurduivel genoemd. Hij intrigeert en is tegelijk angstaanjagend. Het vuurfenomeen doet zich vooral voor bij bosbranden, maar als een aantal factoren samenkomen met vuur kan er een vuurtornado of vuurhoos ontstaan die zich ook nog eens door harde wind razendsnel kan verplaatsen. Het is een nachtmerrie voor brandweerlieden, om nog maar te zwijgen over de mensen die huis en haard verloren als gevolg van de vuurduivel.

Vuur dat zich gedraagt als een hoos

• Dit is een vuurtornado
• Zo ontstaat een vuurtornado
• Het gevaar van een vuurtornado
• Voorbeelden van vuurkolken en vuurtornado
• Klimaatverandering en vuurduivel

Dit is een vuurtornado

Een vuurtornado is een meteorologisch fenomeen dat meestal op het platteland voorkomt. Het is een verticale opstijgende wervelwind, maar dan niet alleen met wind maar ook met vuur. Het is als het ware een verticaal brandende draaikolk, een rondtollende zuil van vuur. Net als tornado’s kunnen vuurtornado's enorme snelheden ontwikkelen.

Vuurtornado of firenado

De vuurtornado staat op verschillende manieren bekend. De meest gebruikte begrippen zijn vuurkolk en vuurtornado en in het Engels firenado. Een vuurtornado wordt ook wel vuurhoos, vuurwerveling, vuurkolk, vuurtwister, pyrotornado en vuurduivel genoemd. De Engelse begrippen zijn firenado, fire swirl of fire twister.

Zo ontstaat een vuurtornado

Het begint allemaal met een werveling van rook en wind. Een vuurtornado kan ontstaan als droge, warme lucht een vuur aanwakkert. Er ontstaat door het vuur een snel stijgende lucht die luchtstromen aantrekt. Die luchtstromen verstrengelen en rekken door de hitte verticaal uit. De lange verschijningsvorm met een kern van vuur is de vuurtornado.

Vuurkolk
De begrippen vuurkolk en vuurtornado worden wel door elkaar gebruikt, maar ze staan eigenlijk voor twee verschillende fenomenen. Onder de juiste condities (vuur, droge lucht, wind) kan in luttele seconden een vuurkolk ontstaan. De vuurkolk heeft meestal een zwakke windkracht en wordt doorgaans niet hoger dan 45 meter en kan een paar meter breed zijn. Ze ontstaan veelal tijdens bosbranden en bestaan meestal slechts enkele minuten. De vuurkolken of vuurwervelingen kunnen aan de basis staan van een vuurtornado: een vuurtornado kan uit een vuurkolk ontwikkelen.

Vuurtornado

Vuurtornado’s zijn groter en intenser dan vuurkolken. Als de werveling van de vuurkolk uitbreidt en er een draaikolk ontstaat die gassen, as, stof en brandende restanten van huizen of bomen opzuigt, ontstaat er een vuurtornado, die uit een brandende kern en draaiende luchtzakken bestaat. De temperatuur kan oplopen tot meer dan 1000°C, veel hoger dan bij een gewone brand. Een vuurtornado kan tientallen minuten aanhouden en een kilometer of meer hoog worden. De kracht van de werveling kan groter zijn dan windkracht 12. Bij die windkracht is de windsnelheid groter dan 117 km per uur. Bij een vuurtornado kan dat oplopen tot 160 km per uur en meer.

Het gevaar van een vuurtornado

Een vuurtornado is erg gevaarlijk omdat hij supersnel beweegt en heel heet is. Een vuurtornado kan ook supersnel branden op een andere plek doen opvlammen, door het brandende materiaal dat ze meeneemt en verplaatst.

Voorbeelden van vuurkolken en vuurtornado

Regelmatig komen vuurtornado’s in het nieuws. Zo werd Californië in 2018 getroffen door enorme bosbranden waar ook vuurkolken en vuurtornado’s werden gesignaleerd. Op 1 januari 2019 ontstonden vuurkolken bij het vreugdevuur op het strand bij Den Haag. Ook bij de bosbranden die eind 2019 en begin 2020 Australië teisteren ontstaan vuurtornado's.

Californië bosbranden

Californië werd in 2018 getroffen door desastreuze bosbranden. Enorme gebieden werden in de as gelegd en meer dan 1000 woningen werden verwoest. Tijdens die bosbranden ontstonden regelmatig vuurtornado’s door de aanwakkerende wind die gloeiende wervelstormen deed ontstaan. Het ging in Californië om uitzonderlijk sterke vuurtornado's.

Scheveningen vreugdevuur

Het vreugdevuur op het strand in Den Haag liet na het ontsteken tijdens de jaarwisseling van 2018 – 2019 vuurkolken zien. Scheveningen-dorp en Duindorp houden jaarlijks een wedstrijd wie de hoogste brandstapel in vuur en vlam weet te zetten. Voor de bouw van de te branden stapel worden pallets gestapeld. De harde wind liet vuurregens ontstaan die de straten van Scheveningen in waaiden en tenslotte ontstonden er vuurkolken en vuurtornado's. De brandstapels veroorzaakten een grote zuil van extreme hitte. Die hete lucht ging omhoog en de straffe westenwind verplaatste af en toe de brandende kolommen. De verplaatsingen veroorzaakten extra turbulentie, waardoor meer wervelingen ontstonden met vuurtornado’s tot gevolg.

De vreugdevuren tijdens de jaarwisseling op het Noorderstrand bij Scheveningen zijn erkend nationaal erfgoed. Sinds 2014 staan ze op de Nationale Inventaris Immaterieel Cultureel Erfgoed in Nederland. De vreugdevuren op het strand bestaan sinds de jaren negentig.

Australië

Eind 2019 en begin 2020 wordt Australië geteisterd door veel en hevige bosbranden. Het is er heel warm en het lijkt erop dat de bosbranden en de harde wind bijzondere weersverschijnselen aanwakkeren. Er ontstaan vuurtornado's en ook onweersbuien zonder neerslag. Die zomer is het tussen de 40 en 50 graden in Australië. De branden richten enorme schade aan.

Klimaatverandering en vuurduivel

Het kan heel goed zijn dat er vaker vuurkolken en vuurtornado's gaan ontstaan door klimaatverandering. Het veranderende weer als gevolg van de klimaatverandering, met perioden van grote droogte, veroorzaken langere bosbrand-seizoenen. In grote bosbranden kunnen zich dan weer vuurkolken en vuurtornado’s ontwikkelen.

Lees verder

• Wolkbreuk en hoosbui door opwarming van de aarde
• Lake-effect snow en warmwatereffect op de Waddeneilanden
• Bliksem en blikseminslag - natuurverschijnsel
• Fata Morgana – luchtspiegeling en natuurfenomeen
• Russische beer – metafoor voor kou uit Siberië