Erfenissen: het codicil

Als een nalatenschap 'openvalt,' (dus na overlijden van de erflater) is er soms sprake van een codicil. Wat is een codicil? Hoe werkt het en waarvoor?

Erfenissen in Nederland

Erfgenaam
Alleen bloedverwanten en de echtgenoot of echtgenote kunnen erven. Bloedverwant betekent eigen familie: dit betekent dat alleen eigen familie volgens de wet erft. Een geregistreerd partner wordt gelijk gesteld met een echtgenoot of echtgenote. Schoondochters, schoonzoons, schoonzussen en zwagers zijn geen bloedverwanten van de overledene en kunnen daarom niet volgens de wettelijke regels van de overledene erven.

Legataris
Een legataris is iemand aan wie je spullen of geld nalaat. Een legataris kan tot de wettelijke erfgenamen te behoren maar dat hoeft niet.

Legaat
Is een duidelijk omschreven goed of een bepaald genoemd geldbedrag dat je aan iemand nalaat.

Regeling van het erfrecht
Te vinden in Boek 4 B.W. titel 1-8.

Het codicil

Het codicil is een onderhands, door erflater geheel met de hand geschreven, gedagtekend en ondertekend stuk (art.97 Boek 4 B.W.). Het codicil is geen 'uiterste wilsbeschikking'. Dat het een onderhands stuk is betekent dat er zonder verdere formaliteiten (bijvoorbeeld hulp van de notaris) bepaalde beschikkingen worden gemaakt waaronder bepaalde legaten.

De legaten in een codicil kunnen betreffen:

kleren
lijfstoebehoren
bepaalde lijfsieraden
bepaalde tot de inboedel behorende zaken
bepaalde boeken
de lijkbezorging (m.a.w. de begrafenis of crematie met alles wat daarom heen kan komen)

Herroeping van een codicil

Een bij codicil gemaakte beschikking kan worden herroepen door een opvolgend codicil. In een opvolgend codicil kan de beschikking worden herroepen of gewijzigd. Herroeping vindt ook plaats als de erflater het codicil vernietigt. Vernietiging van het codicil van en door erfgenaam of legataris betekent niet dat het codicil is herroepen. Het codicil diende vanouds voor het nalaten van persoonlijke dingen aan een bepaald persoon, die hooguit van emotionele waarde waren voor de ontvanger van het codicil. Het codicil mag niet bijzonder waardevolle dingen behelzen waardoor de erfgenamen worden benadeeld.

Lees verder

© 2011 - 2025 Hermesse, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Vanaf 2021 is InfoNu gestopt met het publiceren van nieuwe artikelen. Het bestaande artikelbestand blijft beschikbaar, maar wordt niet meer geactualiseerd.

Bronnen en referenties

http://wetboek.net/20110501/BW4/1.html?n=1
http://www.encyclo.nl/lokaal/10253
http://www.encyclo.nl/lokaal/10474
Prof.mr.M.J.A.van Mourik, Monografieën Privaatrecht: Erfrecht. Kluwer Deventer 2006 p.91 e.v.
http://www.erfwijzer.nl/wie-erven.html

Reacties

Joost Woittiez, 29-11-2013
Geachte mevrouw Hermesse James,

In uw artikel “Erfenissen: het codicil” staat onder het hoofdstuk “Herroeping van een codicil” in de laatste zin:
“Het codicil mag niet bijzonder waardevolle dingen behelzen, waardoor de erfgenamen worden benadeeld”. Ik heb twee vragen over deze uitspraak.
1- Waardevolle dingen.
In een codicil kunnen sieraden worden gelegateerd. In BW 4:97 wordt geen grens aan de waarde van goederen genoemd. De gelegateerde sieraden zouden dan best bijna de totale waarde van de nalatenschap kunnen vertegenwoordigen. Kunt u mij de wetstechnische onderbouwing van uw uitspraak hierover geven?
2- Benadelen erfgenamen.
Als één van twee gelijkwaardige erfgenamen legataris wordt van (kostbare) sieraden, dan wordt alleen de resterende nalatenschap (die bijna geen waarde meer heeft) in tweeën verdeeld. De erfgenaam zonder legaat wordt dan mijns inziens ernstig benadeeld, zo niet effectief onterfd. Kunt u mij ook hier de wetstechnische onderbouwing van uw uitspraak geven?

Bij voorbaat dank voor uw moeite,

Met vriendelijke groet,

JoostReactie infoteur, 30-11-2013
Joost,
Het art 97 in Boek 4 B.W. is heel expliciet:
Artikel 97

Bij een onderhands, door de erflater geheel met de hand geschreven, gedagtekend en ondertekend stuk kunnen zonder verdere formaliteiten beschikkingen worden gemaakt tot:

a. het maken van legaten van:

1°. kleren, lijfstoebehoren en bepaalde lijfsieraden;

2°. bepaalde tot de inboedel behorende zaken en bepaalde boeken;

b. bepaling dat goederen, bedoeld onder a, buiten een huwelijksgemeenschap vallen;

c. aanwijzing van een persoon als bedoeld in artikel 25, tweede en vierde lid, van de Auteurswet en artikel 5, tweede lid, van de Wet op de naburige rechten.

Dit artikel geeft geen ruimte om in het codicil waardevolle dingen te zetten zoals juwelen die veel geld waard zouden zijn, aangezien de erfgenamen dan worden benadeelt. In het oude boek BW ging men uit van een maximale waarde van ongeveer 500 gulden en dat wordt tegenwoordig ook in euros gehandhaafd.
De wetgever was hier zo expliciet over dat er bijna niets over werd gezegd in de Memorie van Toelichting voor de invoering van art 97 (N)BW.

De waardevolle sieraden maken geen deel uit van een codicil omdat dit tegen de geest van de wet is.

Hermesse James