Erfenissen: wie erft niet?

Bij overlijden van de erflater valt de erfenis 'open.' Volgens de wettelijke regeling of bij aanwezigheid van een testament wordt een erfenis dan uiteindelijk verdeeld. Maar wie erft er uiteindelijk niet uit een opengevallen erfenis?

Wie erft niet?

• De wetgever is heel absoluut over wie er erven als er geen testament of laatste wilsbeschikking door de erflater is achter gelaten.
• Maar ook een erflater kan door een testament bepalen dat er mensen zijn, die normaal gesproken erfgenamen zouden zijn, dat zij niet zullen erven. Dat heet de testeer-vrijheid van de erflater.
• Sommige erfgenamen wensen om hun moverende redenen niet te erven.
• Verder staat de wet onder bepaalde omstandigheden niet toe dat mensen die anders erfgenaam waren zullen erven, omdat ze door bepaalde (crimenele) handelingen dit recht verbeurd hebben.

Het Nederlandse erfrecht

Het Nederlandse erfrecht wordt uit en te na geregeld in Boek 4 B.W, titel 1-8.

• Deze regeling omvat de wettelijke regeling die geldt als er geen testament is gemaakt (erfopvolging bij versterf)
• en de afdelingen met betrekking tot het gemaakte testament van de erflater (testamentair erfrecht.)

Definities of omschrijvingen:

Erfenis: het geheel van rechten en verplichtingen dat door overlijden van de eigenaar over moet gaan op personen die daar van rechtswege of door middel van een testament recht op hebben.
Erfgenaam: verkrijger onder algemene titel van een erfenis, die in vermogensrechtelijke zin de persoon van de overleden erflater voortzet.
Erflater: het overleden rechtssubject van rechten en verplichtingen, wiens rechten en verplichtingen over zullen worden gebracht op de personen die vanwege zijn of haar dood in diens plaats treden.
Legitimaris: degene die recht heeft op een in de wet bepaald deel van de nalatenschap, de zogenaamde legitieme portie. De kinderen van de erflater zijn de belangrijkste groep legitimarissen.

Wie erft er niet?

Iemand die onwaardig is om te erven.

• Onwaardigheid wordt in artikel 3-4 Boek 4 B.W. bepaald.
• Onwaardigheid bestaat van rechtswege onder de omstandigheden zoals in artikel 3-4 Boek 4 B.W. genoemd.
• Onwaardigheid hoeft niet worden bewezen of ingeroepen als men heeft gedaan wat in die artikelen 3-4 voorkomt: veroordeeld zijn tot moord op de erflater, of poging tot moord op de erflater e.d., zware laster plegen t.a.v. de erflater, chantage op de erflater, dwang t.a.v. de manier van testamenteren op de erflater, verduistering, vernietiging of vervalsing van het testament.
• Overigens vervalt onwaardigheid, wanneer de erflater de onwaardige op ondubbelzinnige wijze zijn gedraging heeft vergeven.

Iemand die is onterfd

• De erflater kan bij testament bepalen dat een erfgenaam wordt onterfd.
• De onterving heeft tot gevolg bij erfgenamen zoals kinderen dat het kind in kwestie legitimaris wordt: d.w.z. het kind heeft nog wel recht op een legitime portie.
• De legitime portie kan alleen bestaan uit een geldvordering, er is dan geen sprake van goederen vererving.
• Behalve door interventie van de andere kinderen kan niemand iets doen tegen de onterving.

Iemand die van erfrecht is vervallen

• Iemands erfrecht kan zijn vervallen als hij of zij een bepaalde last of voorwaarde niet heeft uitgevoerd. Deze persoon is dan geen erfgenaam meer.
• De erfgenaam of legataris op wie de last rust verkreeg zijn erfrechtelijke status onder de ontbindende voorwaarde dat de last niet wordt uitgevoerd.
• De rechter dient het erfgenaamschap of de legataris van het recht wegens niet uitvoering van de last vervallen te verklaren.

Iemand die eerder dan de erflater of gelijktijdig met de erflater is overleden.

• Het adagium geldt dat iemand moet bestaan om te erven.
• Ten aanzien van het ongeboren kind van de erflater geldt dat het kind erfgenaam wordt op het moment dat het levend wordt geboren. Wordt het dood geboren dan wordt het beschouwd nooit te hebben bestaan.
• Bij een gezamenlijk overlijden kan deze regel problemen geven: het is de erfgenamen van de verschillende kanten er dan aan gelegen om te bewijzen dat de ene persoon later stierf dan de andere om zo erfgenaam te worden. Bijvoorbeeld als iemand vooroverlijdt op zijn of haar partner en beide hebben geen kinderen: dan is het voor de familie van beide kanten van belang wie het laatste stierf en derhalve erfde.

Iemand die de erfenis verwerpt

• Verwerpen van de erfenis is de enige van de vier voorwaarden om niet te erven die voortkomt uit relatieve vrijwilligheid van de erfgenaam.
• Als de nalatenschap negatief is, dus als er meer schulden zijn dan goederen, doet men er goed aan om de erfenis te verwerpen. Zo niet dan moet men de schulden van de erflater gaan betalen. (De erfgenaam volgt namelijk als het ware de erflater op in zijn vermogenssituatie.)
• Door de verwerping wordt men door terugwerkende kracht tot het moment van overlijden van de erflater geen erfgenaam.
• Men kan ook verwerpen wegens andere motieven, bijvoorbeeld bevoordeling van de kinderen want als u verwerpt komen uw kinderen voor u in de plaats. In sommige gevallen kan dat fiscaal- en vermogensrechtelijk aantrekkelijk zijn. Let u er wel op dat u goed beseft wat u doet als u een erfenis verwerpt. Na eenmaal een erfenis te hebben verworpen betekent dat u zelden of nooit uw erfenis-portie terug krijgt.

Plaatsvervulling

In de bovenstaande gevallen vindt er plaatsvervulling plaats. Plaatsvervulling betekent in het algemeen dat de kinderen van een niet-ervende 'erfgenaam' diens plaats innemen t.a.v. de nalatenschap. De kinderen erven dan gezamenlijk wat de oorspronkelijke erfgenaam alleen zou hebben geërfd.

Lees verder

• Erfenissen: afspraken maken voordat de erflater dood is
• Erfenissen: de executeur-testamentair
• Erfenissen: het codicil
• Erfenissen: kan een vreemde (stiefouder) alles erven?
• Erfenissen: wanneer ben je onwaardig om te erven?