Naar de maan: Het Apollo-project

Nog vóór het eind van 1969 moest de eerste Amerikaan veilig naar de maan en weer naar huis worden gebracht. Het was een belofte van Kennedy en men beschouwde het als een eerbetoon aan hem om die belofte gestand te doen. Na het Geminiprogramma, waarin allerlei nieuwe en noodzakelijke dingen op het gebied van de ruimtevaarttechniek waren geleerd was het nu tijd voor het echte werk: Het Apolloprogramma.

De belofte van Kennedy

Door successen van het Russische ruimtevaartprogramma, waarmee de eerste satelliet en de eerste mens in een baan rond de aarde waren gebracht, overheerste in de Verenigde Staten het gevoel tegen een onoverbrugbare achterstand aan te lopen. Het kon toch niet zo zijn dat het communistische Sovjet-systeem zich op technologisch gebied sneller en beter zou kunnen ontwikkelen dan Amerika? Hier was een passend en krachtig antwoord op zijn plaats. In 1961 sprak president John F. Kennedy de historische woorden uit ‘We choose to go to the moon in this decade and do the other things, not only because they are easy, but because they are hard’. En een opzienbarend en krachtig antwoord was het voor een natie die enkel nog maar één man in de ruimte had gebracht en dat alleen nog maar in een ballistische baan en niet een baan om de aarde. Maar vóór het einde van het decennium zou er een man op de maan staan! Een enorm programma werd gestart, waar op het hoogtepunt zo’n 400.000 mensen aan werkten. Een programma, waar een uiteindelijk prijskaartje van 19,5 miljard dollar kwam te hangen.

Mercury en Gemini

De commandocapsules van Mercury, Gemini en Apollo / Bron: IMSI Master Clips, NASA

Ten tijde van Kennedy’s belofte was NASA bezig met het Mercury-project, waarin voor het eerst Amerikaanse astronauten korte tijd in de ruimte zouden zijn. Voor elke vlucht waren speciale missie-doelen gesteld, die nieuwe informatie en technieken moesten opleveren. De Mercury-capsules boden plaats aan één astronaut. Na het afsluiten van Mercury kwam het volgende programma in beeld, het Gemini-programma. Het was een voorbereiding op de daadwerkelijke maanvluchten die met Apollo zouden worden uitgevoerd. Voor de maanlanding zouden allemaal nieuwe technieken gebruikt moeten worden, waarbij in de ruimte koppelingen tussen verschillende toestellen uitgevoerd moesten worden, en waarbij tijdens het verblijf op de maan ook het toestel tijdelijk verlaten zou moeten worden. Dit soort dingen oefen je het liefst dicht bij huis en het Gemini-project was hier speciaal voor bedoeld. In januari 1967 werd ook Gemini afgesloten.

Het Apollo-programma

Nog maar een krappe drie jaar voor het einde van het decennium, en er was nog geen vlucht naar de maan gegaan. Politiek en publiek begonnen al ongeduldig te worden, maar in januari 1967 werd dan toch een begin gemaakt met het volgende hoofdstuk in het maanproject: het Apollo-programma.

De gekozen procedure

Lancering van Apollo / Bron: NASA, Wikimedia Commons (Publiek domein)

Om een object in de ruimte te krijgen heb je een enorme hoeveelheid stuwkracht nodig. Hoe meer gewicht je in de ruimte wilt brengen, hoe meer stuwkracht en dus brandstof er nodig is. Dat betekende dat er bespaard diende te worden op gewicht en onderdelen. Dat leverde het volgende plan op voor de maanreis:

Lancering met een meertrapsraket, waarbij lege tanks en motoren worden afgestoten als ze niet meer nodig zijn.
Er blijft een commandocapsule over en een aparte maanlander.
De combinatie commandocapsule en maanlander reizen naar de maan.
De commandocapsule blijft met één bemanningslid in een baan rond de maan, de lander daalt met twee bemanningsleden af naar het maanoppervlak.
De maanlander landt op het maanoppervlak, mannen lopen op de maan, doen proeven, verzamelen stenen en data.
Het onderste deel van de maanlander dient als lanceerplatform. Het restant van de maanlander stijgt op.
De maanlander koppelt met de commandocapsule.
De bemanningsleden stappen allemaal over naar de commandocapsule.
De maanlander wordt afgestoten en zal dan ergens op het maanoppervlak neerstorten.
De commandocapsule reist terug naar de aarde.
De commandocapsule landt in de oceaan en wordt door een schip opgepikt.

Een overzicht van de Apollo-vluchten

Een prachtig gezicht, de opkomende aarde boven het maanoppervlak / Bron: IMSI Master Clips, NASA

In totaal zijn er 17 Apollo-vluchten geweest, waarvan Apollo 7 tot en met 17 met een bemanning. De lagere nummers waren enkel bedoeld als test, pas vanaf Apollo 11 zou er echt op de maan worden geland. Door een noodlottig ongeval met Apollo 1 kwam het hele project in een crisis terecht. In een trainingssessie waren drie astronauten aan boord van de Apollo-1-capsule. Een stuk bedrading maakte kortsluiting en de atmosfeer die uit zuivere zuurstof bestond zette alles in lichterlaaie. De giftige gassen die vrijkwamen waren dodelijk voor de astronauten, die alle drie omkwamen. Openmaken van het luik om ze tijdig te kunnen bevrijden was onmogelijk, omdat de luchtdruk in de capsule lager was dan daarbuiten. Dit ongeluk heeft geleid tot een uitgebreid onderzoek en aangepaste beveiligingsprocedures en een fikse vertraging in het hele project. Uiteraard werd ook de samenstelling van de atmosfeer in de capsule aangepast. Apollo-1 was een ernstig ongeval met drie dodelijke slachtoffers. Bij Apollo-13 gebeurde ook een ongeluk, maar dat liep uiteindelijk goed af. Hieronder zie je een overzicht van alle Apollo-vluchten.

Missie-nummer	Lanceringsdatum	Bemanning	Duur van de missie	Bijzonderheden
Apollo-1	Testsituatie op platform, 27 januari 1967	Virgil Grissom Ed White Roger Chaffee	-	Doel was het doornemen van controles. Door een brand kwam de bemanning om het leven.
Apollo 4	9 november 1967	Onbemand	3 uur, 37 minuten	Testvlucht om het hitteschild te testen
Apollo 5	22 januari 1968	Onbemand	11 uur, 10 minuten	De maanlander moest in een baan om de aarde worden gebracht. Door een softwarefout leverde de raketmotor onvoldoende stuwkracht. Ondanks de problemen was de vlucht toch een succes.
Apollo 6	4 april 1968	Onbemand	9 uur, 57 minuten	Testvlucht met als doelstelling het testen van de Saturnus-V draagraket en het terugkeersysteem van de commandomodule. De laatste doelstelling werd door een motorprobleem niet gehaald.
Apollo 7	11 oktober 1968	Walla Schirra Donn Eisele Walter Cunningham	Bijna 11 dagen	-het testen van de commandomodule en het testen van koppelingen-
Apollo 8	21 december 1968	Frank Borman Jim Lovell William Anders	6 dagen, 3 uur	Oorspronkelijk zou Apollo 8 testen uitvoeren met de commandomodule in een baan om de aarde. Omdat gevreesd werd dat ook de Russen een vlucht naar de maan zouden uitvoeren werd het reisdoel aangepast. Nu werd een baan rond de maan gehaald, waarbij mogelijke landingsplaatsen van volgende vluchten verkend moesten worden.
Apollo 9	3 maart 1969	James McDivit Rusty Schweickart David Scott	10 dagen, 2 uur	Uittesten van een nieuw ruimtepak, uitvoeren van koppelingen tussen commandomodule en maanlander. Dit alles in een baan rond de aarde.
Apollo 10	18 mei 1969	Thomas Stafford John Young Eugene Cernan	8 dagen	De generale repetitie van de maanlanding. Uittesten van alle koppelingen, uittesten van afdaling naar het maanoppervlak tot een hoogte van 15 kilomter.
Apollo 11	16 juli 1969	Neil Armstrong Buzz Aldrin Micheal Collins	8 dagen, 3 uur	De eerste mens op de maan: Neil Armstrong, gevolgd door Buzz Aldrin. Historische woorden van Armstrong: ‘one small step for a man, one giant leap for mankind’ Ofwel: een reuzesprong voor de mensheid. Mannen op de maan / Bron: NASA, Neil A. Armstrong, Wikimedia Commons (Publiek domein)
Apollo 12	18 november 1969	Pete Conrad Alan Bean Richard Gordon	10 dagen, 4,5 uur	Onderdelen van de tweeëneenhalf jaar eerder op de maan gelande sonde Surveyor-3 werden mee terug naar de aarde genomen.
Apollo 13	11 april 1970	Jack Swigert Jim Lovell Fred Haise	Bijna 143 uur	Door een ontploffing in een zuurstoftank kwam de hele missie en het leven van de astronauten op het spel te staan. Door de maanlander te gebruiken als veilige plek en een lus rond de maan kon de combinatie uiteindelijk veilig thuiskomen. De maanlanding ging natuurlijk niet door.
Apollo 14	31 januari 1971	Alan Shepard Edgar Mitchell Stu Roosa	9 dagen	Derde maanlanding,
Apollo 15	26 juli 1971	David Scott James Irwin Alfred Worden	12 dagen, 7 uur	Verschillende maanwandelingen, waarbij flinke wat maanstenen werden meegenomen.
Apollo 16	16 april 1972	John W. Young Charles Moss Duke Thomas K. Mattingly	11 dagen, 2 uur	Verschillende maanwandelingen, waarbij flinke wat maanstenen werden meegenomen.
Apollo 17	7 december 1972	Eugene Cernan Harrison Schmitt Ronald Evans	12 dagen, 13 uur	Laatste maanlanding, waarmee het aantal mensen op de maan op 12 komt te staan. Deze keer ging een geoloog mee, Harrison Schmitt.

Het einde van het Apollo-project

Mannen op de maan / Bron: NASA

Aanvankelijk waren er meer dan 17 vluchten voor het Apollo-project gepland. Bij het publiek was het nieuwtje van mannen op de maan er echter al snel af, voor de leek waren de beelden van op de maan rondspringende en rondrijdende astronauten veel van hetzelfde. Omdat ook de kosten van bemande ruimtevaart erg hoog waren, en het te verwachten voordeel van wetenschappelijke resultaten van bemande vluchten laag, is besloten Apollo-17 de laatste in de rij te houden. In totaal hebben 12 mannen voet op de maan gezet.

Naar de maan

De afsluiting van het Apollo-project ligt inmiddels ongeveer een halve eeuw achter ons. Hoewel velen indertijd verwacht hadden dat de bemande ruimtevaart ons op korte termijn opnieuw naar de maan of zelfs naar de planeten zou brengen is dat voorlopig uitgebleven. Technische problemen, de veiligheid en gezondheid van de astronauten en de enorme kosten zijn daar debet aan. De bemande ruimtevaart zelf is overigens wel doorgegaan in ruimtestations als Mir (Sovjet Unie), SkyLab (Amerika) en ISS (International Space Station). Dat wil niet zeggen dat er geen belangstelling meer is voor hernieuwde reizen naar de maan. NASA zou in de toekomst wel nieuwe reizen willen plannen, maar ook nieuwe spelers op het ruimtevaartvlak als China en Japan zouden voor een dergelijke expeditie belangstelling hebben.