Sterrenbeelden aan de hemel: indeling en dierenriem (zodiak)

Sterrenbeelden aan de hemel: indeling en dierenriem (zodiak)Vele volkeren hebben zich in de geschiedenis beziggehouden met de bestudering van de sterrenhemel, in het bijzonder de verschijning en herkenning van sterrenbeelden. Maar welke sterrenbeelden kennen wij hedentendage eigenlijk? Welke sterrenbeelden zijn goed te zien? Is de Grote Beer echt zo belangrijk? En wat is de dierenriem of zodiak? Waar is de Slangendrager? Welk verschil is er hier tussen sterrenkunde en astrologie? Op deze vragen - en meer - krijgt u antwoord in dit artikel.

Sterrenbeelden

Alhoewel Grieken, Mesopotamiërs en meerdere andere volkeren zich al veel eerder met de waarneming en benoeming van de sterrenhemel bemoeiden, dateert onze huidige indeling in sterrenbeelden van 1929, toen de International Astronomical Union (Internationale Astronomische Unie) tot in detail de grenzen van alle sterrenbeelden afbakende. We kennen maar liefst 88 sterrenbeelden, waarvan de Grote Beer en Kleine Beer slechts enkele voorbeelden zijn. De Grote Beer ('steelpan') is vooral makkelijk zichtbaar met het blote oog en vormt daarmee een herkenbaar uitgangspunt om andere sterrenbeelden te waarnemen; het sterrenbeeld Kleine Beer is onder meer van belang omdat het de Poolster in zich heeft (klik hier voor artikel). Andere bekende sterrenbeelden zijn onder meer Andromeda, Cassiopeia (in de vorm van een 'W'), Leeuw, Arend, Pegasus (met een groot opvallend vierkant) en Orion (gelijkend op een zandloper, klik hier voor artikel).

Dierenriem of zodiak

12 van de 88 sterrenbeelden maken deel uit van de zogenaamde dierenriem (zodiak): dit zijn de sterrenbeelden als Ram, Stier, Tweelingen en Kreeft, zoals ook bekend uit de astrologie. Vanaf de aarde gezien, worden deze tekens van de dierenriem in de loop van een jaar schijnbaar doorkruist door de zon: de dierenriem is hierbij een circa 20 graden brede zone aan de (denkbeeldige) hemelsfeer. Overigens zijn de 12 sterrenbeelden van de dierenriem in het Nederlands vrij eenvoudig te onthouden: ze vormen namelijk, per toeval, herkenbare alfabetische reeksen:

  • RST: Ram, Stier, Tweelingen,
  • KLM: Kreeft, Leeuw, Maagd
  • W: Weegschaal
  • SSS: Schorpioen, Schutter (Boogschutter), Steenbok
  • WV: Waterman, Vissen

Bij deze lijst valt tevens op dat 11 van de 12 sterrenbeelden van de dierenriem levende wezens zijn, enkel de Weegschaal vormt een uitzondering - mits deze niet als de zogenaamde 'klauwen' van de Schorpioen wordt gezien.

Astronomie en astrologie

Als we het hebben over de dierenriem, bestaat er een markante tegenstelling tussen het perspectief van de wetenschap astronomie (sterrenkunde) en dat van de astrologie. De ideeënleer astrologie, bekend van onder meer voorspellingen, horoscopen, dan wel (in mildere vorm) beïnvloeding van problemen en uitdagingen, gaat ervan uit dat elk van de 12 sterrentekens precies 1/12 deel van de dierenriem in beslag neemt - in de zin van de tijd die de zon in elk sterrenbeeld staat, terwijl dit volgens astronomen slechts een grove benadering is. De zon bevindt zich immers meestal wat korter of langer dan een maand in een sterrenbeeld; daarnaast zou de astrologie geen rekening houden met de zeer geleidelijke, natuurlijke verschuiving van het lentepunt van de zon. Bovendien kent de dierenriem volgens de Internationale Astronomische Unie (IAU) in zekere zin zelfs een dertiende sterrenbeeld: dat van Slangendrager of Ophiuchus. De zon lijkt door ons bezien namelijk elke eerste helft van december dit markante sterrenbeeld te doorkruisen - alhoewel deze periode traditioneel met Schutter of Boogschutter (Sagittarius) wordt geassocieerd.
© 2008 - 2025 Writerandus, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Vanaf 2021 is InfoNu gestopt met het publiceren van nieuwe artikelen. Het bestaande artikelbestand blijft beschikbaar, maar wordt niet meer geactualiseerd.
Sterrenbeelden aan de hemel: Orion, Stier, Tweelingen
Sterrenbeelden aan de hemel: Orion, Stier, TweelingenOrion is zonder twijfel een van de meest mooie en opvallende sterrenbeelden aan de hemel. Het sterrenbeeld, dat omgeven wordt door…
Sterrenbeelden: de dierenriem verandert
Sterrenbeelden: de dierenriem verandertAstronomie is een wetenschap en heeft als zodanig niets te maken met astrologie. Astrologie is gebaseerd op weinig meer dan fantas…
Sterrenbeelden aan de hemel: Grote Beer, Kleine Beer, Draak
Sterrenbeelden aan de hemel: Grote Beer, Kleine Beer, DraakOf je nou over een telescoop beschikt of niet, je hebt vast wel eens gehoord van het sterrenbeeld Grote Beer, de zogenaamde 'steel…
Ophiuchus (Slangendrager): Een dertiende sterrenbeeld?
Ophiuchus (Slangendrager): Een dertiende sterrenbeeld?Diverse media melden in 2016 dat de huidige horoscopen niet kloppen en er eigenlijk een dertiende sterrenbeeld toegevoegd zou moet…
Leven op Mars, eindelijk!
Leven op Mars, eindelijk!In Januari 2009 maakten Amerikaanse onderzoekers bekend dat er enorme hoeveelheden Methaan op de planeet Mars zijn aangetroffen. D…
Van het geocentrisme naar het heliocentrismeHet geocentrische wereldbeeld was in de Klassieke Oudheid in Griekenland ontstaan door Aristoteles (ca. 384 – 322 v. Chr.). Late…
Reacties
Madeleine, 23-10-2009
Ben benieuwd naar het 13e teken \"de Slangendrager\". Houd mijzelf met astrologie en aanverwante zaken bezig, maar ook
de astronomie vind ik erg boeiend. Zou graag mbv een telescoop zelf eens kijken.
Vind jullie site de moeite waard om af en aan even te bezoeken. Heb gezien dat er ook andere onderwerpen te onderzoeken zijn. Groet! M.:-)Reactie infoteur, 24-10-2009
Beste Madeleine,

dank je voor je reactie! Wellicht zal ik in de toekomst nog meer artikelen m.b.t. astronomie en astrologie plaatsen.

Vriendelijke groet,

Writerandus