De aarde en het heelal

De zon, maan en satellieten hebben meer invloed op je leven dan je misschien beseft. Kennis over het zonnestelsel en over het heelal helpt je dan ook om die invloed te begrijpen. Die kennis is de afgelopen eeuwen stap voor stap door onderzoekers opgebouwd.

De aarde

Een ronde aarde

Vroeger dachten de mensen bijna allemaal dat de aarde plat was, en dat boven de aarde de hemel, en onder de aarde de hel was. Dit werd hun vertelt door de kerk, en wie dit niet geloofde was niet trouw aan de kerk. Ook al dachten mensen dus dat het anders zat, ze zeiden dit dat niet hard op, want ze wouden niet weg bij de kerk, die hun vertelde dat ze dan zouden eindigen in de hel. Alleen waren er wel enkele onderzoekers die het tegendeel vonden. Één van die onderzoekers was Eratosthenes. Hij geloofde dat de aarde bol was en wou dit ook bewijzen.

Het idee ontstond niet zomaar. Van schepen die de havenstad Alexandrië naderen zag men eerst het topje van de mast aan de horizon. Pas als ze dichterbij kwamen werd ook de romp zichtbaar. Het leek dus of het zeeoppervlak bol stond. En ruim 100 jaar voor Eratosthenes had de Griek Aristoteles al gezegd dat de gebogen schaduw op de maan bij een maansverduistering bewees dat de aarde op zijn minst cirkelvormig was.

Eratosthenes

Eratosthenes leefde tussen 276 en 195 voor Christus. Op een dag doet hij een opmerkelijke ontdekking. Midden in de zomer is er één dag waarop tijdens het middaguur de zon in Syene, een plaats in het zuiden van Egypte, loodrecht boven je hoofd staat. In een diepe put was er dan namelijk geen schaduw. Op diezelfde dag blijft er in Alexandrië wel een schaduw over. Met een stok bepaalt Eratosthenes dat de zon daar op het middaguur 1/50-ste deel van een cirkel uit de loodrechte stand blijft. Volgens de overlevering bepaalt hij de afstand tussen Alexandrië en Syene door het aantal omwentelingen van een wagenwiel te tellen. De afstand is circa 800 kilometer. Volgens Eratosthenes is de omtrek van de aarde dus 40 000 kilometer. Daarmee zit hij er maar een paar procent naast.

Het heelal

Van vuurpijl tot raket

Naar het schijnt is het buskruit een Chinese uitvinding die gebruikt werd in vuurpijlen om de vijand op afstand mee te bestoken. Bij een vuurpijl verbrandt het kruit met zuurstof tot een heet gasmengsel. Het spuit naar beneden, waardoor de vuurpijl omhoog gaat. Wan Hu dacht dat hij er zelfs mee in de hemel kon komen.

Wan Hu

Volgens een Chinese legende liet de Chinese heerser Wan Hu 47 enorme vuurpijlen aan zijn stoel monteren. Ze werden precies tegelijk aangestoken door enkele slaven van Wan Hu. Er volgde een geweldige ontploffing en Wan Hu verdween inderdaad van de aardbodem, maar anders dan hij zich voorstelde.

Moderne raketten

Moderne raketten werken volgens hetzelfde principe en zijn nodig om in de ruimte te komen. Ze zorgen voor de hoge snelheid die nodig is om aan de gravitatiekracht van de aarde te kunnen ontsnappen. Aan het begin van de 20e eeuw deden in verschillende landen wetenschappers en technici proeven met raketten. Één van die groepen was werkzaam in Duitsland en ontwikkelde uiteindelijk de V2-raket.

Reizen in de ruimte

De Rus Yuri Gagarin was op 12 april 1961 de eerste mens die werkelijk in de ruimte reisde. Behalve om te ervaren hoe het is om in de ruimte te zijn, zijn er ook andere redenen om buiten de atmosfeer te willen reizen. Je kunt er de aarde goed overzien en allerlei weersontwikkelingen volgen. Je kunt ook een zend- en ontvangstinstallatie in de ruimte brengen, zodat je ongehinderd door bergen of de kromming van de aardbol met elkaar kunt communiceren. Ruimtevaart is dus ook belangrijk voor de telecommunicatie.