Wat is Donder & Bliksem

Vaak hoort men een bui al van heel ver aankomen, het gerommel ver achter de horizon. Tot het ineens donker wordt en de eerste bliksemschichten de wolken doorklieven, gevolgd door een flinke donderslag. Het is en blijft een mooi gezicht, alleen die flitsen zijn o zo gevaarlijk. Behalve op de poolstreken, komt onweer overal ter wereld voor.

Algemeen

Bijna net zo opvallend als regen en wind is het onweer in Nederland. Gemiddeld 107 dagen per jaar is de bliksem en de donder ergens in ons landje te horen. In de zomermaanden juli en augustus gemiddeld 16 keer per maand, de wintermaanden december t/m februari gemiddeld 3 dagen per maand.

Dat veel mensen bang zijn voor de bliksem is niet vreemd, het is één van de gevaarlijkste weersverschijnselen, kan zelfs dodelijk zijn als men erdoor getroffen wordt.

Wat is onweer eigenlijk

Onweer is opgebouwd uit twee elementen, de donder en de bliksem, welke ontstaan door een elektrische stroom. De atmosfeer is eigenlijk altijd elektrisch geladen, negatief onderin en positief bovenin. De elektriciteit ontstaat eigenlijk pas echt als er een temperatuurverschil van minimaal 40° C is tussen de grond en 5 km hoogte.

Onweer ontstaat door verschillende elektrische ladingen van kleinere druppels en grotere ijsdruppels in een wolk. Doordat de zon de aarde verwarmt, ontstaat er een stijgstroom naar boven. De kleine positief geladen druppels in een wolk neemt deze mee naar boven, de zwaardere ijsdruppels die een negatieve lading hebben, blijven onderin de wolk hangen. Doordat het temperatuurverschil in de wolk boven positief en beneden negatief zo groot wordt, ontstaat een elektrische lading, opgewekt door het spanningsverschil, en dus onweer.

Wat zijn donder en bliksem

Donder
De donder ontstaat door de hitte binnen een bliksemschicht. Door deze hitte zet de lucht ineens uit, door de zeer grote hitte gebeurt dit met een knetterende klap. Dit kennen wij als de donder. Om te bepalen hoever het onweer verwijderd is, dient men direct na de bliksem te gaan tellen. Op het moment van de donder, dient het aantal tellen door 3 te worden gedeeld en is de afstand in km bekend.

Bliksem
Door de opgaande en neergaande stromingen in een bui, zijn er meestal verschillende niveaus met een verschillende lading. Dit is heel goed te ervaren in de zomer, voordat men het weet is de bliksem niet van de lucht. De schichten lopen echter niet naar beneden, maar horizontaal, als het ware van wolk naar wolk.

Wanneer spanning in de onweerswolk steeds groter wordt en de protonen en elektronen bij elkaar komen, ontstaat een enorme vonk in de wolk, wat wij kennen als de bliksemflits.

Het gevaar van de bliksem

Bomen en masten trekken de bliksem aan, bij een blikseminslag kunnen alle levende wezen in de nabije omgeving, binnen een straal van een paar honderd meter, gedood worden. Ook mensen! Het wordt dan ook ten zeerste aangeraden om tijdens een onweer geen beschutting te gaan zoeken onder bomen of masten. Zelf in een open veld blijven staan kan problemen veroorzaken.

Grappig om te weten

De bliksem slaat ongeveer 100.000 keer per jaar ergens in, lijkt veel, maar dat is ongeveer 3 tot 4 keer per km² in een heel jaar

De bliksem is ongeveer 30.000 °C, gemeten gedurende 1 miljoenste seconde in de bliksemstraal

Een verticale bliksemstraal is gemiddeld 5 tot 6½ km lang

De bliksemstraal heeft een snelheid van ongeveer 60.000 km per seconde

De stroomsterkte en spanning van de bliksem bedraagt 100 tot 60.000 ampère bij een duur, die varieert van 1 seconde tot één tienduizendste van een seconde

Het meest komt onweer voor in Oeganda, zo ongeveer 240 dagen per jaar

Het minst komt onweer voor boven de poolcirkels

Spreuken over donder en bliksem

Donder in maart, vorst in april

Komt men in maart onweer tegen, dan krijgt men in juli regen

Zoveel nevel in maart, zoveel onweer ´s zomers

Onweer in mei, maakt de boeren blij

Als het dondert in mei, valt er dikwijls regen bij

Het onweer in de schone mei, doet het koren bloeien op de hei

Zware onweers baren dikke korenaren

In juni dondergevaar, dan is het een vruchtbaar jaar

Als in september de donder knalt, zal met kerst sneeuw in hopen vallen

Donder in de decembermaand, beloofd veel wind in ´t jaar aanstaand