Vallende sterren in oktober: de Orioniden-meteorenzwerm

De Orioniden-meteorenzwerm verschijnt van 16 tot 26 oktober aan de sterrenhemel. Een zwerm van meteoren worden ook wel vallende sterren of sterrenregen genoemd. Sterrenkundigen en liefhebbers van de astronomie vinden de periode van vallende sterren bijzonder interessant. In oktober trekt de aarde, elk jaar opnieuw, door de Orioniden-meteorenzwerm. Dit zijn achtergelaten stofdeeltjes van de komeet Halley. Het zichtbare maximum van de zwerm is waarneembaar op 21 en 22 oktober. Tijdens deze periode is het bijzonder interessant om ’s nachts bij heldere hemel vallende sterren te spotten. Andere meteorenzwermen zijn de Leoniden-, Draconiden-, Perseïden- en Geminiden-meteorenzwermen.

Bron: NASA, Wikimedia Commons (Publiek domein)

Wat is de Orioniden-meteorenzwerm?

De Orioniden-meteorenzwerm is een achtergebleven resultaat van de komeet Halley. Deze komeet wordt in 2061 terug verwacht. De komeet Halley laat tijdens zijn reis rond de zon heel wat puin, stof en grijs achter. Het zijn deze stofdeeltjes die de aarde tegenkomt in haar eigen baan rond de zon. De ontmoeting van de aarde met de stofdeeltjes zorgt voor een prachtige sterrenregen. Dit zijn korte lichtsporen, ook wel vallende sterren genoemd, die bij een donkere hemel heel mooi te zien zijn.

Hoe ontstaat een sterrenregen?

Lichtsporen die ontstaan, door de ontmoeting van de aarde met de Orioniden-stofwolk, zijn het gevolg van de zeer hoge snelheid waarmee stofdeeltjes op de atmosfeer van de aarde inslaan. De deeltjes vallen met een snelheid van 60 kilometer per seconde (216.000 kilometer per uur) onze dampkring binnen, waarna ze verbranden. Het is deze verbranding die aan de donkere hemel een lichte streep vertoont. Het fenomeen wordt ook wel een vallende ster genoemd.

Wat is er te zien bij een Orioniden-meteorenzwerm en wanneer?

De maand oktober is een goede maand om vallende sterren te spotten, evenals de topmaand augustus wanneer de aarde de Perseïden-zwerm ontmoet. Astronomieliefhebbers en sterrenkundigen maken de grootste kans in de nachten van 21 en 22 oktober om de Orioniden-zwerm te spotten. Het zijn immers op die nachten dat de Orioniden-meteorenzwerm haar hoogtepunt bereikt. De invalshoek waarmee de stofdeeltjes in de dampkring binnenvallen is dan op zijn hoogste punt, waardoor er een maximaal aantal zichtbare verbrandingen zijn. Het is mogelijk om meer dan 20 vallende sterren per uur te zien. Ook de dagen vóór 21 en 22 oktober zijn er nog meer vallende sterren dan normaal. Zelfs nog tot twaalf dagen na het zichtbare maximum is er nog een verhoogde zichtbaarheid van vallende sterren waar te nemen. De kans op een prachtige sterrenregen is dus heel groot in de nachten rond 21 en 22 oktober.

Hoe kan je vallende sterren spotten?

Vallende sterren spotten is heel eenvoudig. Om deze te spotten heb je geen verrekijker of telescoop nodig. Het volstaat om met het blote oog minstens vijftien minuten te kijken naar eender welke plaats aan de sterrenhemel. Tijdens de nachten van 21 en 22 oktober zou je bij heldere hemel een 20-tal sterren per uur moeten waarnemen. In deze periode kan het ’s nachts al behoorlijk koud zijn. Zorg dus voor warme kledij als je buiten naar de sterren kijkt.

Andere bekende meteorenzwermen

Veel zwermen worden genoemd naar het sterrenbeeld waar hun radiant zich in bevindt. Wanneer je naar een meteorenzwerm kijkt, dan lijken alle meteoren uit één punt te komen. Dit punt wordt de radiant genoemd. De plaats van de radiant wordt bepaald door de richting waaronder de meteoroïden de aardatmosfeer raken. Andere bekende meteorenzwermen zijn:

Meteorenzwerm	Tijd van verschijning	Radiant in sterrenbeeld	Afkomstige komeet
Perseïden	12 en 13 augustus	Perseus	Komeet van Swift-Tuttle
Leoniden	13 tot 18 november	Leeuw (Leo)	Komeet Tempel-Tuttle
Geminiden	14 december	Geminide (Tweeling)	Planetoïde 3200 Phaethon
Draconiden	8 en 9 oktober	Draco (Draak)	Komeet van Giacobini-Zinner

Topnachten voor sterrenkundigen en sterrenliefhebbers

Voor fanatieke sterrenkijkers zijn sterrenregens een ware streling voor het oog. Anderen vinden astronomie niet interessant en kennen zelfs de beste periodes - om vallende sterren te spotten - totaal niet. De Orioniden-zwerm is het best zichtbaar op donkere plaatsen buiten de stad. De sterrenwachten van België en Nederland volgen elk jaar de Orioniden-meteorenzwerm nauw op. De meteoren lijken te komen uit het bekende heldere wintersterrenbeeld Orion, vandaar de naam Orioniden.