Vallende sterren in november: de Leoniden-meteorenzwerm

De Leoniden-meteorenzwerm komt van 13 tot 18 november tevoorschijn aan de hemel. Meteorenzwermen of vallende sterren zijn enorm populair bij sterrenkundigen en liefhebbers van de astronomie. De Leoniden-zwerm komt slechts één keer per jaar voor. Zulke jaarlijkse meteorenzwermen ontstaan door het spoor van stof en gruis die een komeet achterlaat. In het geval van de Leoniden-zwerm is dat de komeet Tempel-Tuttle. Op 17 en 18 november bereikt deze meteorenzwerm zijn hoogtepunt en is er onder heldere sterrenhemel een prachtige sterrenregen waar te nemen. Andere bekende zwermen zijn de Orioniden-, Draconiden-, Geminiden- en Perseïden-meteorenzwermen.

Wat is de Leoniden meteorenzwerm?

De Leoniden-meteorenzwerm is een achtergebleven resultaat van de komeet Tempel-Tuttle. De komeet Tempel-Tuttle laat tijdens zijn reis rond de zon heel wat stof en grijs achter. Het zijn deze stofdeeltjes die de aarde tegenkomt in haar eigen baan rond de zon. Er is een cyclus van 33 jaar, dat overeenkomt met een baan van 33 jaar die de komeet rond de zon beschrijft. De ontmoeting van de aarde met de stofdeeltjes zorgt voor een prachtige sterrenregen. Dit zijn korte lichtsporen, ook wel vallende sterren genoemd, die bij een donkere hemel heel mooi te zien zijn.

Hoe ontstaat een sterrenregen?

Lichtsporen die ontstaan door de ontmoeting van de aarde met de Leoniden-stofwolk, zijn het gevolg van de zeer hoge snelheid waarmee stofdeeltjes op de atmosfeer van de aarde inslaan. De snelheden van de meteoren van de Leoniden zijn heel hoog. De deeltjes vallen met een snelheid van 71 kilometer per seconde (255.600 kilometer per uur) onze dampkring binnen, waarna ze verbranden. Het is deze verbranding die aan de donkere hemel een lichte streep vertoont. Het fenomeen wordt ook wel een vallende ster genoemd.

Wat is er te zien bij een Leoniden-meteorenzwerm en wanneer?

De maand november is net als de maanden augustus (Perseïden), oktober (Orioniden - Draconiden) en december (Geminiden) een goede maand om vallende sterren te spotten. De zichtbaarheid van de Leoniden-zwerm is het grootst op 17 en 18 november (nacht van 17 op 18 november). Het is immers in die nacht dat de meteorenzwerm haar hoogtepunt bereikt. De invalshoek waarmee de stofdeeltjes in de dampkring binnenvallen is dan op zijn hoogste punt, waardoor er een maximaal aantal zichtbare verbrandingen zijn. Het is mogelijk om 13 vallende sterren per uur te zien. Zowel vier dagen vóór als vier dagen na de nacht van 17 op 18 november zijn er nog meer vallende sterren dan normaal waar te nemen. De kans op een prachtige sterrenregen is dus heel groot in de nacht van 17 op 18 november.

Hoe kan je vallende sterren spotten?

Om vallende sterren te spotten heb je geen verrekijker of telescoop nodig. Het volstaat om met het blote oog minstens vijftien minuten te kijken naar eender welke plaats aan de sterrenhemel. Tijdens de nacht van 17 op 18 november zou je bij heldere hemel een 13-tal vallende sterren per uur moeten waarnemen. Zorg tijdens het spotten van de Leoniden-zwerm in november voor warme kledij. Het kan immers ’s nachts al behoorlijk koud zijn.

Andere bekende meteorenzwermen

Veel zwermen worden genoemd naar het sterrenbeeld waar hun radiant zich in bevindt. Wanneer je naar een meteorenzwerm kijkt, dan lijken alle meteoren uit één punt te komen. Dit punt wordt de radiant genoemd. De plaats van de radiant wordt bepaald door de richting waaronder de meteoroïden de aardatmosfeer raken. Andere bekende meteorenzwermen zijn:

Hoge activiteit van de Leoniden-zwerm

De Leoniden hebben al enkele keren een extreem hoge activiteit vertoond. In Noord-Amerika was de sterrenregen in het jaar 1833 enorm indrukwekkend. Er werden toen meer dan 1000 meteoren per minuut gesignaleerd (zelfs vuurbollen). Ook in 1698, 1799, 1866, 1966 en 2001 werd extreem verhoogde activiteit waargenomen. De verwachting is nu dat een volgende meteorenregen (extreme activiteit) zou plaatsvinden in de periode 2033-2035. Toch vermoedt men dat in de verre toekomst meteorenregens geleidelijk zullen verminderen en uiteindelijk zullen verdwijnen.

Topnachten voor sterrenkundigen en sterrenliefhebbers

Voor fanatieke sterrenkijkers zijn sterrenregens een ware streling voor het oog. Anderen vinden astronomie niet interessant en kennen zelfs de beste periodes - om vallende sterren te spotten - totaal niet. De Leoniden-zwerm is het best zichtbaar op donkere plaatsen buiten de stad. De sterrenwachten van België en Nederland volgen elk jaar de Leoniden-meteorenzwerm nauw op. De meteoren lijken te komen vanuit het sterrenbeeld Leo (leeuw), vandaar de naam Leoniden.

Lees verder

• Vallende sterren in augustus: de Perseïden-meteorenzwerm
• Vallende sterren in oktober: de Orioniden-meteorenzwerm
• Vallende sterren in december: de Geminiden-meteorenzwerm
• Vallende sterren: de Draconiden-meteorenzwerm in oktober