Medicane – Orkaan in het Middellandse Zeegebied

Een medicane is een orkaan in het Middellandse Zeegebied. Hij is vrij zeldzaam en komt niet jaarlijks voor, maar als er zo’n orkaan op komst is, staat iedereen op scherp. De Middellandse Zee is een warme zee, zeker na de zomer. In de eerste herfstmaanden is de kans op het ontstaan van een medicane het grootst. Koude lucht uit het noorden kan boven de warme zee een subtropische storm tot ontwikkeling brengen. Meteorologen houden de ontwikkeling van een medicane goed in de gaten om de bewoners van het Middellandse Zeegebied op tijd te kunnen waarschuwen.

Een orkaan in de Middellandse Zee'

• Medicane in het Middellandse Zeegebied
• Weerfenomeen
• Eigenschappen medicane
• Windkracht en de schaal van Beaufort
• Orkaancategorie

Medicane in het Middellandse Zeegebied

Een medicane is een orkaan in het Middellandse Zeegebied. Het begrip is een samenvoeging van de Engelse benaming voor het gebied, de 'Mediterranean’ en 'hurricane', de Engelse term voor orkaan. Het eerste deel van Mediterranean is geplakt aan het laatste deel van het woord hurricane en zo ontstond de medicane. De Griekse meteorologische dienst, HNMS, noemt het officieel Mediterranean tropical-like Hurricane. De medicane wordt ook wel 'Mediterrane cycloon' of 'Mediterrane orkaan' genoemd. Een medicane mag alleen medicane genoemd worden als de windkracht daadwerkelijk die van een orkaan is. In het meest extreme geval komen windstoten van meer dan 200 km/uur voor. Een medicane kan gepaard gaan met zeer hevige regenval en hoge golven. Bij medicanes zijn het vaak de regens en overstromingen die de grootste schade toebrengen.

Regio's in de Middellandse Zee

De meeste mediterrane tropische cyclonen vormen zich in twee afzonderlijke regio's. De eerste, waar de meeste medicanes ontstaan, is de westelijke Middellandse Zee, begrensd door de Balearen, Zuid-Frankrijk en de kusten van Corsica en Sardinië. De tweede regio is de Ionische Zee tussen Sicilië en Griekenland en het gebied dat zich uitstrekt naar het zuiden, richting Libië.
Twee andere gebieden, de Egeïsche en Adriatische zee, produceren minder medicanes. In het oostelijke deel van de Middellandse Zee, voor de kust van Israël, is de medicane activiteit minimaal.

Weerfenomeen

Een medicane is een weerfenomeen, dat niet super zeldzaam. Toch komt hij lang niet alle jaren voor en als het zich voordoet is het niet vaker dan één of hooguit twee keer in een jaar. Uitzondering was 1996, toen kwam het weerfenomeen driemaal voor in september en oktober. In september 2018 was er sprake van een medicane en de laatste daarvoor was in november 2014, die schade toebracht aan Malta en het oosten van Sicilië. In 2017 was er een 'bijna-medicane' die over West-Griekenland ging. De subtropische storm had een stormkracht die net niet de orkaankracht haalde om medicane genoemd te kunnen worden. Het ontbreken van een standaard om de mediterrane orkanen in te delen maakt het lastig om te bepalen of het een bijna-medicane of een medicane betreft. De ene weerdienst noemt de weersgesteldheid van 2017 een zware storm en de andere een medicane.

Meteosatelliet

Het fenomeen werd voor het eerst beschreven in de jaren 80 van de twintigste eeuw. Via satellietbeelden werden toen stormen met een oog, zoals die bekend is van tropische stormen, waargenomen. Sindsdien worden meteosatellietbeelden gebruikt om een medicane te identificeren. De criteria die door de Griekse meteorologische dienst (HNMS) worden gehanteerd om te bepalen of het om een medicane gaat hebben betrekking op de gedetailleerde structuur, de omvang en de levensduur van de storm. De medicane moet een continue bewolking en een symmetrische vorm hebben rond een duidelijk zichtbaar cycloonoog. Bijzonder aan de medicane is dat hij zich ook kan ontwikkelen, inclusief oog, met winden die minder krachtig zijn dan de orkanen die zich op de oceanen ontwikkelen.

Eigenschappen medicane

Medicanes hebben over het algemeen minder tijd dan een orkaan om te intensiveren. Ze blijven zwakker dan oceaan orkanen en houden het minder lang vol. De volgende eigenschappen gelden voor de meeste medicanes:

• ze hebben een straal van 70 tot 200 km;
• ze duren tussen 12 uur en 5 dagen;
• ze reizen ze tussen 700 en 3.000 km;
• ze ontwikkelen in minder dan 72 uur een oog;
• ze beschikken over windsnelheden tot 144 km.

Medicanen en hun namen

De Hellenic National Meteorological Service (HNMS) is verantwoordelijk voor het nieuws over het weer in dat gebied. De HNMS houdt de medicanes in de gaten. Net als bij de orkanen die over de oceanen razen, krijgen de medicanes een naam. Een officieel erkende organisatie die de namen geeft is er niet. Sommige namen komen van een meteorologische dienst, andere van een universiteit of krant. Die van 2014, die met een kracht van 154 km per uur op Malta huishield, werd Qendresa genoemd. De subtropische storm van november 2017 kreeg de naam Numa. De medicanes vanaf 1995, voor zover ze een naam kregen:

• september 2018 raasde Zorbas over Kreta en Athene
• november 2017 ontwikkelde Numa in de Adriatische Zee
• oktober 2016 raasde Trixi over Malta
• november 2014 raasde Qendresa over Malta
• november 2011 raasde Rolf over Marseille
• september 2006 raasde Querida langs de kust van Italië
• oktober 1996 ontwikkelde Cornelia ten noorden van Algerije
• oktober 1996 raasde een naamloze medicane tussen Sicilië en Tunesië
• september 1996 raasde een naamloze medicane over Mallorca, Sardinië en Valencia
• januari 1995 ontwikkelde Celeno tussen Libië en Griekenland

Windkracht en de schaal van Beaufort

De windkracht krijgt een cijfer en een benaming volgens de schaal van Beaufort. De orkanen worden daarnaast nog eens in categorieën ingedeeld, van licht naar zeer zwaar. Windkracht gaat van stil naar orkaan. Er zijn weerdiensten die ervoor pleiten om voor medicanes een andere indeling te gebruiken en al bij een windsnelheid van 112 km/uur van een medicane te spreken. Volgens de standaard van Beaufort is 112 km/uur nog geen orkaankracht.

Orkaanseizoen

Medicanes kunnen het hele jaar voorkomen, maar het seizoen waarin de meeste medicanes voorkomen loopt van september tot en met januari. In die periode ontstaan de stormen het vaakst in de maanden september en oktober. Dat heeft te maken met de temperatuur van het zeewater. In september en oktober is de Middellandse Zee op z’n warmst. Wanneer koude lucht uit het noorden over de warme Middellandse Zee stroomt kunnen er zware onweersbuien ontstaan. Die onweersbuien kunnen samenklonteren tot een zeer zware storm die vervolgens tot een orkaan kan uitgroeien. Ook tropische depressies van het Afrikaanse vasteland kunnen bijdragen aan de vorming van een medicane. Een medicane groeit door de begrenzing van de Middellandse Zee niet zo groot uit als orkanen die op de oceaan ontstaan. Ze worden nooit groter dan 300 km in doorsnee. Een orkaan die op de oceaan ontwikkelt kan wel 1000 kilometer in doorsnee worden.

Orkaancategorie

Je hebt orkanen en zware orkanen. Op basis van de kracht van de wind wordt er een categorie-cijfer aan de orkaan gegeven. Het is belangrijk om te voorspellen tot welke categorie een orkaan uit kan groeien, om de bewoners in het gebied waar de orkaan naar op weg is te kunnen waarschuwen. Een orkaan van de categorie 1 is een tropische storm die lichte schade toebrengt. De zwaarste categorie is 5. Dat is een zeer zware orkaan die catastrofale gevolgen heeft voor de streek waar hij overheen gaat. Een medicane zit over het algemeen in categorie 1.

Lees verder

• Zware stormen door klimaatverandering
• Russische beer – metafoor voor kou uit Siberië
• Lake-effect snow en warmwatereffect op de Waddeneilanden
• Waddenweer – meer zonuren op de Waddeneilanden
• Wolkbreuk en hoosbui door opwarming van de aarde