Kleurengenetica bij het paard: Sooty-gen (modifier)

Het sooty-gen is een modifier (veranderaar van de basiskleur) en heeft een opvallend effect. Het draait feitelijk de perceptie van schaduw om, vermoedelijk om roofdieren van de kaart te brengen. De delen van het paardenlichaam die normaal gesproken lichter zouden zijn door zonlicht, zijn juist donkerder als gevolg van sooty, ook wel countershading genoemd. Niet elk paard heeft het en niet elk paard heeft het in dezelfde mate. Sommige paarden zijn volledig egaal van kleur, bij andere kan juist het hele lichaam donkerder worden. Hoe dit precies werkt is niet bekend omdat men niet weet waar het gen zich precies bevindt en of er meer dan één gen verantwoordelijk is voor dit effect. De officiële term binnen de kleurengenetica is dus sooty maar er wordt ook vaak gesproken van countershading.

Het sooty-gen, een modifier

Sooty is een opmerkelijk gen. Het komt bij alle rassen in meerdere of mindere mate voor en nagenoeg elk paard toont dit effect in zekere mate. Sooty maakt delen van de vacht donkerder door donkerdere haren en wordt ook wel countershading genoemd. Het heet countershading (tegenschaduw) omdat het de vacht van een paard donkerder maakt op plekken waar het juist lichter zou moeten worden doordat er veel zonlicht op valt. Men denkt dat dit effect roofdieren verwart. Sooty is zichtbaar op de rug waardoor het lijkt alsof een paard een hele brede aalstreep heeft zoals bij een dun. De benen zijn vaak ook op een dergelijke wijze gekleurd. Stel, je zou een bak met as hebben en deze boven je paard omkeren. De plekken waar het as dan blijft liggen zijn de plekken die min of meer (uitzonderingen daar gelaten) het sooty-effect hebben.

Sooty in het wild

Sooty bestaat al heel lang en is terug te vinden in wilde paarden en hun voorouders. Men vermoedt daarom ook dat het sooty-effect paarden helpt bij het overleven. Roofdieren zouden moeite hebben met het zien van paarden met sooty omdat de schaduwen 'omgekeerd' zijn, oftewel het bovenste deel van het paard is donker en het onderste deel licht. Waarschijnlijk hebben deze paarden een grotere kans gehad om te overleven waardoor het vandaag de dag in bijna elk ras voorkomt.

Sooty in de genetica

Sooty is een gen waar niet op te testen is, maar het vermoeden bestaat dat het verantwoordelijk is voor de donkere kleur van een levervos die naar zwart neigt. Deze paarden zijn heel donkerbruin of in sommige gevallen hebben ze donkerbruine benen en de rest van het lichaam is lichter. Zo kan sooty zich ook alleen manifesteren in de manen en staart waarbij de aanzet donkerder is. Dit doet de vraag rijzen of sooty wel een specifiek gen is of slechts een kenmerk. Sooty kan zomaar veroorzaakt worden door verschillende genen, wat op zich niet zo gek is daar het zorgt voor camouflage (en dus overleving) van een paard.

Kleuren en patronen

Sooty komt voor bij alle kleuren paarden al is het bij zwarte paarden erg slecht zichtbaar daar het sooty-effect wordt veroorzaakt door donker pigment. Een bruin paard kan zo een donkerbruine tot zwarte bovenlijn krijgen en een vos een donkerbruine bovenlijn. Schimmels krijgen juist weer een grijzige bovenlijn. Ook veroorzaakt sooty het appelpatroon bij veel paarden maar kan het ook de vacht gelijkmatig donkerder maken of voorkomen als vlekken, strepen en stippels.

Sooty onder invloed van leeftijd
Naarmate een paard ouder wordt, wordt sooty over het algemeen beter zichtbaar. Dit is het beste zichtbaar bij vossen en palomino’s waarbij hun originele kleur stukken donkerder wordt of zelfs onherkenbaar. Het kan dus zijn dat een veulen geen sooty toont maar het zelfde paard als het volwassen is wel.

Aalstrepen bij het paard

Aalstrepen lijken soms voor te komen bij paarden met sooty maar het enige gen dat echt verantwoordelijk is voor aalstrepen is het dun-gen. Er mag dus niet gesproken worden van een aalstreep bij een paard dat geen dun heeft. Er mag enkel gesproken worden van countershading. Daarnaast hebben dun-paarden meerdere typische kenmerken zoals wildstrepen op de schouders en benen en soms ook strepen op het hoofd.

Kleurengenetica

Sooty is niet te testen en hoogstwaarschijnlijk zijn er veel verschillende genen verantwoordelijk voor het effect. In genetische termen wordt gezegd dat de 'locus' onbekend is. Een locus is een locatie zoals een woonplaats een locatie kan zijn. De vraag is of de locus ooit wel bekend zal worden, juist omdat men vermoedt dat er meerdere genen verantwoordelijk zijn voor het sooty-effect. Of het gen dominant of recessief is of hoe het vererft is dan ook niet bekend.

Lees verder

• Wat is genetica? De basis van het DNA uitgelegd
• Kleurengenetica bij het paard: Zwart en vos (extention-gen)
• Kleurengenetica bij het paard: Agouti-gen, bruin (modifier)
• Kleurengenetica bij het paard: Flaxen-gen (modifier)
• Kleurengenetica bij het paard: Pangaré-gen (modifier)