Kleurengenetica bij het paard: OLW-gen frame (witpatroon)

OLW-frame, ook wel LWO genoemd, staat voor 'Overo Lethal White'. Vroeger werd het nog overo genoemd als verzamelnaam voor verschillende witpatronen waarvan men niet wist welk gen er voor verantwoordelijk was. Inmiddels is dat veranderd en heeft het een opmerkelijk naam gekregen en niet zonder reden. OLW is namelijk dodelijk op het moment dat het veulen het gen van beide ouders erft. Het is dus zaak om nooit te fokken met twee ouders die beiden het OLW-gen dragen. Helaas is dat makkelijker gezegd dan gedaan omdat OLW lang niet altijd zichtbaar is op het uiterlijk van het paard. Dit kan soms voor prettige en soms ook minder prettige verrassingen zorgen. Het patroon maakt het de moeite waard, maar het risico dat men twee OLW's kruist is er één dat men niet moet nemen.

• OLW-gen (frame), een bijzonder witpatroon bij het paard
• Kleurengenetica
• Fenotype
• Overo Lethal White Syndrome
• OLW mimics

OLW-gen (frame), een bijzonder witpatroon bij het paard

Frame is een vrij nieuw gen binnen de genetica. Wanneer deze is ontstaan is niet duidelijk, wel is bekend dat het gen ergens bij een Amerikaans paardenras is ontstaan. Alleen paarden met een Amerikaanse afstamming kunnen dit gen dan ook dragen.

Het gen kan kleine vlekken tot een volledig witte zijkant (frame) van een paard veroorzaken en invloed hebben op aftekeningen op het hoofd. Het laat daarbij de buitenste randen (bovenkant van de rug, achterkant van de billen, onderkant van de buik, de benen en boven- en onderkant van de hals) ongemoeid. Zo ook de manen en de staart. Tot voor kort werd dit gen ook wel overo genoemd, een verzamelnaam voor witpatronen en het komt uit de tijd dat men nog niet precies wist welk gen verantwoordelijk was voor welk patroon. Paarden die een witpatroon hebben die op andere plekken aanwezig zijn, dragen dan vaak ook een ander gen zoals tobiano, sabino of splashed white.

Kleurengenetica

Frame is een dominant gen. Dit betekent dat het gen al zichtbaar is als er maar één allel met de frame-codering (heterozygoot) aanwezig is. Zo'n allel is een pakketje informatie dat in tweevoud op een gen zit waarbij 50% van de gegevens bij de hengst vandaan komt en 50% bij de merrie.

Opvallend is dat een paard dat geen OLW vertoont, toch nakomelingen kan geven met frame-aftekeningen. Dit betekent echter niet dat het paard zonder deze kenmerken enkel een drager is. Het patroon is zo willekeurig en kan in zo veel variaties voorkomen dat het ook zo kan zijn dat het patroon simpelweg niet zichtbaar is of zich voordoet als een simpel witpatroon op het hoofd, alleen een blauw oog, wat typerend is voor elk soort overo (verzamelnaam voor witpatronen). Het gen slaat dus nooit een generatie over ook al lijkt het wel zo, maar het kan wel zo zijn dat het een aantal generaties gewoon niet zichtbaar is, wat heel erg frustrerend kan zijn voor fokkers.

Buiten het feit om dat het lastig patronen fokken is met OLW, is het ook ten zeerste af te raden twee paarden met het OLW-gen te kruisen. Als er een veulen met dubbel-OLW (OLW/OLW) geboren wordt sterft het namelijk binnen 48 uur. Zo'n veulen is dan homozygoot voor het OLW-gen. Dit houdt in dat beide allelen gevuld zijn met het OLW-gen. Heterozygote (dus één allel met het OLW-gen) veulens zijn wel gezond.

Een aantal voorbeelden:

• E/E of E/e + A/A of A/n + OLW/n = Een bruin paard met frame
• E/E of E/e + n/n + OLW/n = Een zwart paard frame
• e/e + n/n A/n of AA + OLW/n = Een vos paard met frame
• OLW/OLW = Homozygoot frame, spierwit ongeacht de basiskleur. Het veulen zal niet langer als 48 uur leven.

Fenotype

Het fenotype, zoals al eerder omschreven is heel breed. Het frame van het paard kan volledig wit zijn waarbij de randen en uiteinden zoals manen, staart en benen de andere genetische kenmerken vertonen (o.a. de basiskleur). Het kan ook zo zijn dat het paard maar enkele vlekken vertoont op het frame of dat het gen zich zelfs verstopt als zijnde een bles of een blauw oog. De patronen van OLW zijn zo onvoorspelbaar dat door de willekeurige factor het dus ook zo maar kan zijn dat er geen wit zichtbaar is.

Paarden die veel kenmerken hebben van het OLW-gen hebben meestal ook twee blauwe ogen maar dit hoeft niet per se. Andersom kan het ook zijn dat een paard zonder frame-kenmerken één of twee blauwe ogen heeft als gevolg door een ander witpatroon. De randen van het patroon van het frame gen zien er veelal gescheurd uit. Alsof er een groot vel papier los gescheurd is en op het paard geplakt maar ook hier zijn er uitzonderingen waarbij de randen gladder kunnen zijn zoals je vaak bij tobiano ziet.

Andere witpatronen

In combinatie met andere witpatronen zoals tobiano kan het enorm moeilijk zijn om te bepalen of een paard nou het OLW-gen draagt of niet omdat de meeste andere witpatronen volledig willekeurig over het lichaam verspreid zijn. Op het moment dat van ook maar van één voorouder bekend is dat deze het OLW-gen draagt of kan dragen, is het zaak om het paard er op te laten testen voordat er mee gefokt wordt met andere (potentiële) OLW-gen dragers.

Overo Lethal White Syndrome

Het Overo Lethal White Syndrom (OLWS) is een serieus probleem. Er zit een defect op het OLW-gen als gevolg van een mutatie. Het betreffende gen (EDNRB) heeft meerdere functies. Het bepaalt niet alleen het pigment van de haren maar is verantwoordelijk voor de correcte vorming van de darmen. Waar normaal het gen (EDNRB) zonder het OLW-gen gewoon zijn werk zou doen en een correct werkende darm zou creëren is dit bij een OLWS-veulen niet het geval. De draagtijd is 11 maanden en het veulen lijkt gezond geboren te worden maar de darmen werken gewoon niet of zijn zelfs niet volledig ontwikkeld (er missen stukken). Het veulen kan dus nooit van zijn of haar ontlasting af en sterft een pijnlijke dood niet lang nadat het zelf is gaan eten. OLWS-veulens worden ook altijd zo snel mogelijk ingeslapen nadat het syndroom geconstateerd is daar het een hele pijnlijke dood is.

Autopsie

Bij autopsie is gebleken dat de darmen erg licht van kleur zijn, onderontwikkeld of zelfs onderbroken zijn, en geen zenuwcellen hebben waardoor de volledige functie wegvalt. Een ander opvallend kenmerk, behalve het feit dat het paard volledig wit is, is dat veel haarfollikels dan wel inactief zijn en dus niet meer groeien, dan wel helemaal geen haar bevatten. Het is dus zaak om nooit twee OLW-paarden met elkaar te kruisen. 25% van de veulens zal geboren worden zonder het gen, 50% zal geboren worden met één kopie van het gen (dat niet per se zichtbaar hoeft te zijn) en de laatste 25% zal geboren worden met OLWS.

OLW mimics

Er zijn verschillende patronen die lijken op het OLW-gen. Tobiano en sabino zijn hier twee van, afhankelijk van de plaatsing van de vlekken. Maar er zijn ook paarden die eruitzien alsof ze OLW zijn terwijl hier hele andere genen aan het werk zijn. Homozygoot crème-paarden zijn ook zo goed als volledig wit door een dubbele verdunning. Dit zijn de perlino (dubbel-crème bruin), smoky cream (dubbel-crème zwart) en cremello (dubbel-crème vos). Het verschil is het beste te zien aan de huid. Crème-paarden hebben een rozige- tot koel-paarse huid. Lethal white veulens hebben een volledig pigmentloze huid. Ze lijken dus op een lethal white paard maar zijn het niet. Sabino, en dan specifiek de Sb-1-variant, kan in homozygote vorm voor nagenoeg geheel witte paarden zorgen. Hetzelfde geldt voor dominant wit al is in dit geval niet helemaal duidelijk welk gen er de oorzaak van is. In al deze gevallen is het veulen gewoon gezond.

Lees verder

• Wat is genetica? De basis van het DNA uitgelegd
• Kleurengenetica bij het paard: Zwart en vos (extention-gen)
• Kleurengenetica bij het paard: Agouti-gen, bruin (modifier)