Kleurengenetica bij het paard: Splashed white (witpatroon)

Splashed white is een verzamelnaam voor verschillende witpatronen, die zich op verschillende manieren manifesteert en op verschillende genen staat gecodeerd. Het gen wordt makkelijk over het hoofd gezien omdat het zich kan verstoppen in doorsnee witpatronen zoals de sokken of de bles van een paard. In het geval van grotere witpatronen zoals tobiano of OLW kan het effect van splashed white, voor het gemak vaak SW genoemd, nog zo groot zijn maar compleet onzichtbaar zijn als gevolg van de aanwezige andere witpatronen. Sommige SW-patronen zijn rasgebonden, anderen lijken dit weer niet te zijn of het is onbekend wat de oorsprong is.

• Splashed white, een witpatroon in vele vormen en maten
• Kleurengenetica
• Benamingen
• Splashed white 1 (MITF)
• Gezondheid van het SW1-paard
• Splashed white 2 (PAX)
• Splashed white 3 (MITF)
• Genetica van het SW3-paard
• Gezondheid van het SW3-paard
• Splashed white 4
• Macchiato mutatie

Splashed white, een witpatroon in vele vormen en maten

Splashed white is een verzamelnaam voor verschillende witpatronen en staat op verschillende genen. Van veel van deze vormen is niet bekend waar en wanneer ze zijn ontstaan of wat de locatie (locus) is in het DNA. In andere gevallen kan het lijken op een ander gen zoals tobiano of OLW die beiden ook witpatronen zijn.

Kleurengenetica

Hoewel er vaak gesproken wordt van het gen splashed white is het feitelijk een allel op het MITF- of het PAX-gen. Allelen zijn pakketjes informatie die in tweevoud voorkomen op een gen en dit gen vertellen wat het moet doen. Hierbij komt de ene helft bij de hengst vandaan en de andere helft bij de merrie. SW1 & 3 staan op het MITF-gen, SW2 staat op het PAX-gen. De nummering is op volgorde van ontdekking, vandaar de inconsistentie. Er kunnen verschillende witpatronen voorkomen bij een paard, dit kan een mix zijn van verschillende soorten SW maar ook bijvoorbeeld tobiano, OLW en sabino die elk hun eigen type witpatroon hebben. Daarom is het soms moeilijk om te bepalen welk patroon een paard nou echt heeft. SW1, 2 en 3 zijn te testen maar er bestaan meer soorten SW, hier is echter maar weinig over bekend en komt soms slechts in een enkel individu voor.

Benamingen

SW-patronen hebben geen mooie namen die de kleuren vertegenwoordigen zoals bij het crème-gen of het dun-gen het geval is, zoals bijvoorbeeld dunskin, dunalino of smoky grullo, als de twee genen gecombineerd worden. Bij SW wordt er slechts SW (1, 2 en/of 3) toegevoegd aan de al bestaande naam.

Splashed white 1 (MITF)

Splashed white, ook wel witkopbont of Fins-bont genoemd, is een incompleet-dominant gen. Dit houdt in dat het gen in heterozygote (enkelvoudige) vorm minder opvallend is dan in homozygote (dubbel) vorm. Het SW1-gen staat op een gen genaamd 'MITF', dit gen speelt ook een rol in het zicht van het paard, met name de gevoeligheid voor licht en kleur van het oog. Paarden met het SW-gen zien er uit alsof ze in een bak met witte verf hebben gestaan of alsof er een emmer verf tegen ze aan is gegooid. Dit patroon kan zich manifesteren als alleen witte benen maar ook als een wit paard met alleen het hoofd in de basiskleur of juist andersom. Typerend zijn de blauwe ogen. Omdat het gen erg onvoorspelbaar is kan het ook zo zijn dat, net als bij het OLW-gen, het zich voor generaties niet manifesteert of zich alleen laat zien als een wit voetje en bijvoorbeeld een sneb of verstopt zit onder andere witpatronen. Deze mutatie bestaat waarschijnlijk al honderden jaren, lang voor de huidige rassen tot stand kwamen.

Omdat het gen zo onvoorspelbaar is kan een fokker zo maar voor de verrassing komen te staan een SW-veulen te krijgen uit twee ogenschijnlijk effen ouders. Het gen bestaat waarschijnlijk al heel lang daar het in heel veel verschillende rassen voorkomt. Een aantal van deze rassen zijn:

• IJslanders
• American Stock horse
• American Quarter horse
• Morgans
• Trakehner
• Mini's
• Shetlanders
• Kathiawari
• Mustang
• Welsh
• Paint horse

Gezondheid van het SW1-paard

Een klein percentage van de van de paarden met het SW-gen kunnen doof geboren worden. Dit komt het meeste voor bij de paarden met een wit hoofd. Omdat er geen pigment (melanocyt) op deze plekken aanwezig is sterven de haren af met als gevolg doofheid. Dit komt ook bij andere witte dieren voor zoals katten en honden. Dit hoeft echter geen enkel probleem te zijn. Het gebeurt vaak dat paarden ongemerkt doof door het leven gaan.

Splashed white 2 (PAX)

SW2 staat, in tegenstelling tot SW1 en 3 op het PAX-gen. SW2 komt redelijk veel voor en is vergelijkbaar met het SW1- en SW3-gen. Om te kunnen bepalen welk gen de witte vlekken veroorzaakt op het paard zullen er DNA-tests gedaan moeten worden. De verschillende versies zijn namelijk niet op het oog van elkaar te onderscheiden. Hoogstwaarschijnlijk komt het SW2-gen enkel voor bij paint- en quarter horses en lijkt zijn oorsprong te vinden bij een merrie genaamd Katie Gun. Deze merrie heeft voor veel goede nakomelingen gezorgd waaronder een paar dekhengsten namelijk: Colonels smoking gun (alias Gunner), Dun gotta gun, Spooks gotta gun en Hollywood gotta gun. Hierdoor heeft het SW2-gen zich goed kunnen verspreiden.

Splashed white 3 (MITF)

SW3 staat, net als SW1 op het MITF-gen. Dit gen komt alleen voor bij quarter horses en paint horses. Het fenotype is niet anders dan dat van het SW1- en SW2-gen met een enkele uitzondering daargelaten. De splashed white-genen zijn voornamelijk van elkaar te onderscheiden d.m.v. genetische tests en niet elk type komt bij elk ras met splashed white voor. SW-paarden kunnen volledig effen ouders hebben wat vanzelfsprekend een verrassing is voor de fokkers. De ouderdieren zijn dan dragers van het gen maar tonen dit niet in hun fenotype (uiterlijk). SW3 is een erg zeldzaam gen, het lijkt een vrij recente mutatie die hoogst waarschijnlijk vandaan komt bij een hengst genaamd TD Kid. Omdat de mutatie zo recen is, is er ook maar weinig data beschikbaar. Het paard met dit gen kan lijken op een SW1. Een deels wit paard met de originele basiskleur, het paard kan ook zo goed als volledig wit zijn.

Genetica van het SW3-paard

Het SW3-gen is fenotypisch vergelijkbaar met het SW1- en SW2-gen. In tegenstelling tot het SW1-gen komt het niet voor in homozygote vorm. Het vermoeden bestaat dan ook dat een homozygote embryo niet levensvatbaar is. Dit vermoeden bestaat ook voor de combinatie SW2/SW3 daar er nog nooit paarden zijn ontdekt met deze genencombinatie.

Gezondheid van het SW3-paard

Het SW3-gen komt bij paarden alleen in heterozygote vorm voor omdat homozygote embryo’s waarschijnlijk door een mutatie in het gen niet levensvatbaar zijn en afgestoten worden.

Splashed white 4

Er is weinig bekend over SW4, het gen is testbaar en komt alleen voor bij appaloosa's.

Macchiato mutatie

Apache is een freiberger-ruin met hele bijzondere aftekeningen als gevolg van een mutatie op het MITF-gen waar ook SW1 en SW3 op staat. Deze kleur wordt ook wel macchiato genoemd, een verwijzing naar de macchiatokoffie. Beide ouders zijn bruin. Het is mogelijk dat beide ouders toevallig een mutatie van een gen hebben vererft die tot uiting komt bij Apache maar waarschijnlijker is dat de mutatie zich voor heeft gedaan bij Apache zelf tijdens zijn ontwikkeling als embryo.

Verdunningen

Verdunningen zoals dun en crème komen niet voor bij freibergers, het opmerkelijke echter aan Apache is dat hij er uit ziet alsof hij toch het dun-gen draagt doordat de vacht opmerkelijk licht is daar waar nog kleur is en hij een aalstreep toont die tot in de manen door loopt. Karakteristieker dun kan men eigenlijk niet hebben. Logischerwijs kwam de vraag: is de merrie niet per ongeluk gedekt door een ander ras die het dun-gen wel draagt? Vreemd genoeg bleken de ouders in het paspoort ook daadwerkelijk de ouders te zijn na DNA-tests.

Castratie

Hoe bijzonder Apache ook is met zijn kleur, hij heeft nooit nakomelingen op de wereld gezet. De hoofdzakelijke reden is omdat Apache doof is. Dit is typerend voor paarden met veel wit. Als er in de oren geen pigment zit bij de haarwortel zal het paard volledig doof zijn. Een strenge eis aan hengsten is dat ze volledig gezond zijn en geen 'defecten' hebben. Apache voldeed niet aan deze eis en is daarom gecastreerd.

Een mutatie met een menselijk equivalent

Na een hoop andere tests kwamen wetenschappers tot de conclusie dat het een mutatie op het MITF-gen was die deze combinatie van verdunning en witpatroon veroorzaakte. Helaas met een ongewenste bijkomst: door deze mutatie was Apache dus doof. Er is dan ook nooit gefokt met dit paard. Opmerkelijk is dat deze mutatie menselijke equivalenten kent, namelijk het Tietz-syndroom en het Waardenburg-syndroom. Ook bij de mens zorgt dit voor licht haar, bij het Waardenburg-syndroom zorgt het zelfs voor een vlekkerig patroon in de haren. Beide genen zorgen voor lichtere ogen en, net zoals bij Apache, doofheid.

Lees verder

• Wat is genetica? De basis van het DNA uitgelegd
• Kleurengenetica bij het paard: Champagne-gen (verdunning)
• Kleurengenetica bij het paard: Appaloosa-gen (witpatroon)
• Kleurengenetica bij het paard: Schimmel-gen (modifier)
• Kleurengenetica bij het paard: Flaxen-gen (modifier)