Kleurengenetica bij het paard: Roan-gen (witpatroon)

Het roan-gen valt onder de witpatronen. In tegenstelling tot bijvoorbeeld tobiano of splashed white is er bij roan geen sprake van duidelijke witte vlekken. Bij roan verschijnen er witte haartjes verspreid over het lichaam. Het witpatroon is zichtbaar op het hele paard, met uitzondering van het hoofd, manen, staart en de benen. Een paard met het roan-gen zal het altijd tonen op de vacht omdat het een dominant gen is. De enige uitzondering is wanneer het paard volledig wit is, zoals bij een combinatie van een aantal witpatronen of een schimmel is waarbij het pigment langzaamaan verdwijnt. Veulens worden zonder zichtbare roan-kenmerken geboren. In de loop van de jaren wordt het witpatroon steeds duidelijker zichtbaar.

• De kenmerken van het roan-gen
• Kleurengenetica van het roan-gen bij het paard
• Homozygoot en heterozygoot
• Rassen
• Roan look-a-likes en roaning

De kenmerken van het roan-gen

Het roan-gen is een witpatroon en veroorzaakt witte haren door de vacht. Het komt voor op alle kleuren en het paard heeft ongeveer net zo veel witte haren als gepigmenteerde haren gemengd in de vacht. Alleen de manen, staart, benen en hoofd blijven (nagenoeg) ongemoeid. Er wordt soms gesproken van een schimmel-factor. Hoewel het makkelijk verwart kan worden met het schimmel-gen hebben deze twee niks met elkaar te maken. Roan is namelijk niet progressief, schimmel is dit wel. Daarnaast is schimmel een modifier (veranderaar van de basiskleur). Roan is echt een witpatroon.

Veulens

Veulens worden eigenlijk altijd zonder het roan-patroon geboren. Dit komt door de veulenvacht. Op het moment dat het veulen de veulenvacht verliest wordt gelijk het onderliggende roan-patroon zichtbaar. Dit is één van de andere redenen dat roan nog wel eens aangezien wil worden voor schimmel.

Roan-effect en de basiskleur

Sommige roans hebben een duidelijk zichtbare scheiding van kleurintensiteit op het been net boven de knie van het voorbeen en de hak van het achterbeen. De roan-vacht gaat daar over in de normaal gepigmenteerde vacht en wordt vaak gekenmerkt door een scherpe V-vorm, maar dan op zijn kop. Er zijn andere patronen die op roan lijken, dit wordt roaning genoemd. Een dergelijke kleurscheiding op het been zoals deze zal nooit aanwezig zijn bij roaning-patronen. Het is dus een typisch kenmerk voor roan, al hebben lang niet alle roans het.

Na een verwonding, dit hoeft maar een klein schrammetje te zijn, groeit bij een roan de vacht terug in de basiskleur, terwijl bij andere paarden met (grotere) verwondingen de vacht die terugkomt juist wit van kleur is. Deze vlekken bij de roan worden ook wel 'corn-spots' genoemd.

Kleurschakeringen

Roan komt voor in veel verschillende kleurschakering. Hoewel de meeste roans ongeveer net zo veel gepigmenteerd haar hebben als wit haar is dit niet altijd de regel. Daarnaast kan de basiskleur van het paard al relatief licht- of donkerbruin zijn wat voor het oog ook invloed uitoefent op de intensiteit van roan. De kleur verandert ook in de loop van het jaar. De intensiteit van het roan-patroon vermindert vaak in de winter als gevolg van de wintervacht.

Kleurengenetica van het roan-gen bij het paard

Roan is een dominant gen en wordt weergegeven als Rn. Dit betekent dat een veulen maar één allel met het pakketje informatie voor roan hoeft te vererven om roan te tonen. Een allel is een pakketje informatie dat in tweevoud op een gen voor komt en het gen vertelt wat het moet doen of hoe het zich moet manifesteren. 50% van de informatie op een gen komt bij de merrie vandaan, 50% bij de hengst. Dit gen kan omdat het dominant is geen generatie overslaan. Als de ouders van een veulen geen roan hebben zal het veulen ook geen roan hebben. Wel is het mogelijk dat het roan op een paard nagenoeg niet zichtbaar is. Een nakomeling van zo'n paard zal dan wel (duidelijk) roan kunnen zijn. Ook het schimmel-gen dat een paard op den duur wit maakt of witpatronen zoals appaloosa of tobiano kunnen roan verstoppen.

Het is niet bekend waar de locus (locatie) van het roan-gen is. Toch is de aanwezigheid van het roan-gen te testen en ook of deze in homozygote (dubbele) vorm of heterozygote (enkele) vorm voorkomt. Dit doet men door het testen op 'markers'. Dit zijn genen of genencombinaties die alleen bij een roan voorkomen en daarmee kunnen bepalen of het gen aanwezig is en hoe deze vertegenwoordigd is.

Homozygoot en heterozygoot

Op het moment dat een gen homozygoot getest wordt staan er twee allelen op het gen met de roan-codering. Is deze heterozygoot getest dan staat er één allel op het gen met de roan-codering. Voor het paard zelf maakt dit geen verschil. Het is echter wel interessant voor nakomelingen. Op deze manier kan bepaald worden hoe groot de kans is dat een nakomeling het roan-gen erft.

Is homozygoot roan dodelijk?

Lang is gedacht dat het roan-gen in homozygote vorm dodelijk zou zijn. Het embryo zou in vroege staat al afsterven. Inmiddels zijn er echter diverse paarden gevonden die homozygoot roan zijn. Men vermoedt dus dat het roan-gen toch niet dodelijk is in homozygote vorm al is hier nog geen volledig uitsluitsel over. Er zijn namelijk wel relatief weinig paarden homozygoot roan. Of dit toeval is of dat een bepaald percentage toch afsterft, of dat dit alleen bij bepaalde rassen voorkomt is niet wetenschappelijk bewezen.

Rassen

Er zijn veel rassen waar het roan-patroon voorkomt. Dit doet vermoeden dat het gen al lange tijd bestaat.

• Quarter Horse
• Paint
• Peruvian Paso
• Paso Fino
• Welsh Pony
• Mini
• Belgisch trekpaard
• Rocky Mountain Horse
• Tennessee Walking Horse
• Missouri Fox Trotter
• Percheron
• Murgese
• Shetlanders
• IJslanders
• Diverse kruisingen
• Etc.

Roan look-a-likes en roaning

Roan is een witpatroon dat de kleur van het paard lichter maakt door de menging van witte en gepigmenteerde haren. Er zijn een hoop andere genen die op het eerste oog dit effect ook lijken te veroorzaken. Sommigen hiervan worden roaning genoemd. Dit is feitelijk een verzamelnaam voor roan-achtige vachtpatronen. Ook in combinatie met roaning en elke andere kleur of witpatroon kan roan voorkomen. Dit maakt het soms lastig om te bepalen welke genen in het spel zijn bij een individu zonder DNA-tests te doen.

Dun

Dun verdunt de vachtkleur, oftewel elk haartje heeft minder pigment. De grullo, een zwart paard met het dun-gen wordt snel verwart met de roan, dit is omdat de grullo, in tegenstelling tot vos- en bruine paarden met het dun-gen, een duidelijk donkerder hoofd heeft als gevolg van wildpatronen die kenmerkend zijn voor het gen. Ook op sommige bruine- en vospaarden is dit zichtbaar maar het is een stuk minder duidelijk tot zelfs afwezig.

Schimmel

Schimmels kunnen sterk lijken op roans, soms worden paarden ten onrechte geregistreerd als een roan terwijl ze een schimmel blijken te zijn of andersom. Schimmel is progressief en valt onder de modifiers. Dus zelfs als een schimmel ook een roan is dan zal het roan-effect op den duur verdwijnen. Genetisch gezien is zo'n paard wel nog steeds een roan.

Rabicano

Rabicano is een witpatroon dat kan lijken op roan maar als men beter kijkt naar de vacht zijn er verticale strepen zichtbaar. Het witte pigment is meer geconcentreerd aanwezig in verticale witte strepen. Dit patroon doet zich soms voor bij alleen de staartaanzet en flanken, soms loopt het patroon ook door van de rug tot onder de buik.

Sabino

Sabino is een witpatroon met grillige randen. Deze randen worden soms omgeven door witte haartjes, wat roaning genoemd wordt. Soms is het roaning dusdanig sterk aanwezig dat het paard op een roan lijkt. Sabino is echter herkenbaar aan grillige witte vlekken waar de roaning van uitwaaiert en vaak is de vacht die roaning vertoont niet gelijkmatig qua kleur wat bij een roan wel het geval is.

Appaloosa

Een varnish roan komt voort uit het appaloosa-gen, in Nederland ook wel bekend als marmerbont. Appaloosa zorgt voor een witte vacht met donkere vlekjes in de basiskleur van het paard of witte vlakken op een donkere basiskleur. In het laatste geval bevindt het wit zich meestal alleen op de achterhand. Bij marmerbonte paarden zijn het lichte en donkere pigment evenrediger verdeeld wat de indruk geeft van een roan. Deze appaloosa's vertonen donkere plekken daar waar de huid dicht bij de botten ligt, zoals op het hoofd, de benen en bij het schouderblad en de heup.

Lees verder

• Wat is genetica? De basis van het DNA uitgelegd
• Kleurengenetica bij het paard: Zwart en vos (extention-gen)
• Kleurengenetica bij het paard: Dun-gen (verdunning) nd1, nd2
• Kleurengenetica bij het paard: Zilver-gen (verdunning)
• Kleurengenetica bij het paard: Champagne-gen (verdunning)